หนังสือมัคคาบี ฉบับที่สอง

I. จดหมายของชาวยิวในปาเลสไตน์ถึงชาวยิวในอียิปต์^a

จดหมายฉบับแรก

1 ¹ชาวยิวที่กรุงเยรูซาเล็มและในแคว้นยูเดีย ขอส่งความสุขถึงพี่น้องชาวยิวในอียิปต์^b ขอให้ท่านทั้งหลายมีสันติสุขอย่างแท้จริง ²ขอพระเจ้าประทานพระพรแก่ท่าน และทรงระลึกถึงพันธสัญญาที่ทรงกระทำไว้กับอับราฮัม อิสอัค และยาโคบ ผู้รับใช้ซื่อสัตย์ของพระองค์ ³ขอพระองค์ประทานจิตใจให้ท่านทั้งหลายปรารถนาที่จะนมัสการพระองค์ และมุ่งมั่นที่จะปฏิบัติตามพระประสงค์ด้วยใจกว้าง ⁴ขอพระองค์ทรงช่วยให้ท่านเข้าใจธรรมบัญญัติและพระบัญชาของพระองค์ และประทานสันติสุขแก่ท่าน ⁵ขอพระองค์ทรงฟังคำอธิษฐานของท่าน และโปรดปรานท่าน ไม่ทอดทิ้งท่านในยามทุกข์ยาก ⁶เราอธิษฐานเพื่อท่านทั้งหลายเช่นนี้

          ⁷“ในรัชสมัยกษัตริย์เดเมตรีอัส ปีหนึ่งร้อยหกสิบเก้า ศักราชกรีก เราชาวยิวได้เขียนถึงท่านดังนี้^c เราได้รับความเดือดร้อนอย่างยิ่งในปีเหล่านี้ ตั้งแต่ยาโสนและพวกทรยศต่อแผ่นดินศักดิ์สิทธิ์และต่อพระอาณาจักร ⁸เขาจุดไฟเผาประตูพระวิหาร และหลั่งโลหิตคนบริสุทธิ์ แต่เราได้อธิษฐานทูลองค์พระผู้เป็นเจ้า และพระองค์ทรงฟัง เราจึงถวายเครื่องบูชาและแป้งสาลีชนิดดี จุดดวงประทีป และตั้งขนมปังถวายได้อีก”

⁹เราจึงเขียนจดหมายฉบับนี้ในปีหนึ่งร้อยแปดสิบแปด ศักราชกรีก^d เพื่อเตือนท่านให้เฉลิมฉลองเทศกาลอยู่เพิงในเดือนคิสเลฟ

จดหมายฉบับที่สอง^e

คำขึ้นต้น

            ¹⁰ชาวกรุงเยรูซาเล็มและชาวยูเดีย สภาผู้อาวุโสและยูดาส^f ขอส่งความสุขถึงอาริสโตบูลัส^g ผู้สืบสกุลจากครอบครัวสมณะผู้รับเจิมและเป็นที่ปรึกษาของกษัตริย์โทเลมี และส่งความสุขถึงชาวยิวที่อยู่ในอียิปต์ ขอให้ท่านทั้งหลายมีความสุข

คำขอบพระคุณพระเจ้าที่ทรงลงโทษกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส

            ¹¹พระเจ้าทรงช่วยเราให้พ้นอันตรายยิ่งใหญ่ เราจึงขอบพระคุณพระองค์ที่ทรงช่วยเราให้สู้รบกับกษัตริย์ได้ ¹²พระองค์ทรงขับไล่ผู้ที่ยกทัพมาโจมตีนครศักดิ์สิทธิ์ ¹³เมื่อผู้นำของเขายกทัพไปที่แคว้นเปอร์เซีย ก็ถูกฆ่าในวิหารของเทพีนาเนีย^h เพราะบรรดาสมณะของเทพีนาเนียใช้อุบายหลอกล่อเขา กองทัพของเขาที่คิดว่าไม่มีใครเอาชนะได้ ก็ถูกทำลายยับเยินด้วย ¹⁴กษัตริย์อันทิโอคัสเสด็จมาที่นั่นพร้อมกับพระสหาย ทรงเสแสร้งว่าจะอภิเษกสมรสกับเทพีนาเนีย เพื่อจะได้รับทรัพย์สมบัติจำนวนมากเป็นเงินสินสอด ¹⁵บรรดาสมณะของเทพีนาเนียนำทรัพย์สมบัติออกมาแสดง อันทิโอคัสเสด็จเข้าไปในวิหารชั้นในกับทหารติดตามบางคน เมื่อเสด็จเข้าไปแล้ว บรรดาสมณะก็ปิดประตู ¹⁶เปิดประตูลับบนเพดาน ขว้างก้อนหินใส่กษัตริย์อันทิโอคัสและพวกอย่างรุนแรงเหมือนสายฟ้าจนเสียชีวิต แล้วจึงตัดศพออกเป็นท่อนๆ ตัดศีรษะⁱโยนออกไปให้ผู้ที่อยู่ข้างนอก ¹⁷ขอถวายพระพรแด่พระเจ้าของเราตลอดไป พระองค์ทรงบันดาลให้คนอธรรมต้องพินาศ

พระเจ้าทรงรักษาไฟศักดิ์สิทธิ์^j

            ¹⁸พวกเรากำลังจะฉลองการชำระพระวิหารในวันที่ยี่สิบห้าเดือนคิสเลฟ จึงคิดว่าควรแจ้งให้ท่านทราบ เพื่อท่านจะฉลองเทศกาลอยู่เพิง และฉลองไฟที่ปรากฏ เมื่อเนหะมีย์^kถวายเครื่องบูชาหลังจากที่สร้างพระวิหารและพระแท่นบูชาขึ้นใหม่ ¹⁹เมื่อบรรพบุรุษของเราถูกเนรเทศไปอยู่ในแคว้นเปอร์เซีย บรรดาสมณะที่เลื่อมใสศรัทธาต่อพระเจ้าในสมัยนั้นลอบนำไฟจากพระแท่นบูชาไปซ่อนไว้ในโพรงของบ่อแห้ง เอาใจใส่มิให้ใครรู้ว่าไฟถูกซ่อนที่ใด ²⁰หลายปีต่อมา เมื่อพระเจ้าพอพระทัย กษัตริย์แห่งเปอร์เซีย^lทรงส่งเนหะมีย์มาที่กรุงเยรูซาเล็ม เนหะมีย์จึงสั่งให้ลูกหลานของบรรดาสมณะที่เคยซ่อนไฟไว้ ไปค้นหาไฟนั้น เมื่อคนเหล่านั้นยืนยันว่า^m เขาหาไฟไม่พบ พบแต่น้ำข้นๆ เท่านั้น เนหะมีย์จึงสั่งให้ไปตักน้ำนั้นมาให้ตน ²¹เมื่อเครื่องบูชาถูกนำมาวางไว้บนพระแท่นแล้ว เนหะมีย์ก็สั่งสมณะให้เอาน้ำนั้นมาประพรมฟืนและเครื่องบูชาที่วางอยู่บนกองฟืน ²²บรรดาสมณะก็ทำเช่นนั้น ต่อมาไม่นานเมฆเคลื่อนผ่านดวงอาทิตย์ ดวงอาทิตย์เริ่มส่องแสง ทำให้เกิดไฟลุกใหญ่จนทุกคนประหลาดใจ ²³ขณะที่เครื่องบูชาถูกเผา บรรดาสมณะก็อธิษฐานภาวนาพร้อมกับทุกคน โยนาธานⁿเป็นผู้นำการอธิษฐานภาวนา ทุกคนและเนหะมีย์ร้องรับพร้อมกัน

          ²⁴คำอธิษฐานมีความว่าดังนี้ “ข้าแต่องค์พระผู้เป็นเจ้า ข้าแต่องค์พระผู้เป็นเจ้า พระเจ้าผู้ทรงสร้างสรรพสิ่ง ผู้ทรงพระอานุภาพน่าเกรงขาม ทรงเที่ยงธรรมและทรงพระกรุณา พระองค์ผู้เดียวทรงเป็นกษัตริย์และทรงความดี ²⁵พระองค์ผู้เดียวทรงพระทัยกว้างขวาง ทรงเที่ยงธรรมและทรงสรรพานุภาพ ทรงดำรงอยู่ตลอดนิรันดร ทรงช่วยอิสราเอลให้พ้นจากภัยทั้งปวง ทรงเลือกสรรบรรพบุรุษ และบันดาลให้เขาเป็นผู้ศักดิ์สิทธิ์ ²⁶โปรดทรงรับการบูชาที่ข้าพเจ้าทั้งหลายถวายเพื่ออิสราเอลประชากรของพระองค์ โปรดทรงคุ้มครองผู้ที่เป็นกรรมสิทธิ์ของพระองค์ และทรงบันดาลให้ศักดิ์สิทธิ์ด้วยเถิด ²⁷โปรดทรงรวบรวมข้าพเจ้าทั้งหลายที่กระจัดกระจายอยู่^o โปรดทรงปลดปล่อยผู้ที่เป็นทาสของชนต่างชาติให้เป็นอิสระ โปรดทรงพระเมตตาทอดพระเนตรผู้ถูกสบประมาทและถูกเหยียดหยาม ชนต่างชาติจะได้รู้ว่าพระองค์ทรงเป็นพระเจ้าของข้าพเจ้าทั้งหลาย ²⁸โปรดทรงลงโทษผู้ที่ข่มเหงและสาปแช่งข้าพเจ้าทั้งหลายด้วยความหยิ่งยโส ²⁹โปรดทรงบันดาลให้ประชากรของพระองค์ตั้งมั่นอยู่ในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของพระองค์ ดังที่โมเสสสัญญาไว้เถิด”

          ³⁰แล้วบรรดาสมณะก็ขับร้องเพลงสรรเสริญพระเจ้าและดีดพิณคลอ ³¹เมื่อถวายเครื่องเผาบูชาแล้ว เนหะมีย์ก็สั่งให้เทน้ำที่เหลือลงบนหินก้อนใหญ่ ³²เมื่อทำดังนี้ เปลวไฟก็ลุกขึ้น แต่แสงของไฟนี้สว่างสู้แสงไฟบนพระแท่นบูชาไม่ได้ ³³เมื่อเหตุการณ์เรื่องนี้เล่าลือกัน มีผู้ไปทูลกษัตริย์ของชาวเปอร์เซียให้ทรงทราบว่า มีผู้พบน้ำในที่ที่สมณะได้ซ่อนไฟไว้ก่อนจะไปในถิ่นเนรเทศ เนหะมีย์กับผู้ที่อยู่กับเขาใช้น้ำนี้ชำระสิ่งต่างๆ ที่ใช้ถวายบูชา^{p 34}กษัตริย์ทรงบัญชาให้สอบสวนเรื่องนี้ แล้วทรงให้สร้างรั้วล้อมสถานที่นั้นไว้ และทรงประกาศให้เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ³⁵กษัตริย์ทรงรับของถวายจำนวนมากจากผู้ที่โปรดปราน และทรงแจกจ่ายรายได้จากผลตอบแทนของน้ำนั้น ³⁶ผู้ที่อยู่กับเนหะมีย์เรียกน้ำนั้นว่า “เนฟธาร์” แปลว่า “ชำระให้บริสุทธิ์” แต่คนส่วนมากนิยมเรียกว่า “นัฟธา”^q

1 a จดหมายทั้งสองฉบับนี้มีเจตนาเชิญชวนชาวยิวในอียิปต์ให้เฉลิมฉลองการถวายพระวิหาร (ดู 1 มคบ 4:59 เชิงอรรถ l) เรื่องราวใน 2 มคบ จนถึง 10:8 เล่าเหตุการณ์ที่เป็นภูมิหลังของวันฉลองนี้

^b ชาวยิวไปตั้งหลักแหล่งอยู่ในอียิปต์นานมาแล้ว กลุ่มที่เรารู้จักดีกว่าเพื่อนก็คือกลุ่มที่อยู่บนเกาะเอเลฟันไตน์ (ในแม่น้ำไนล์)  นับตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ 6 ก่อน ค.ศ. ราวปี 150 ก่อน ค.ศ. สมณะโอนีอัสที่ 4 ได้สร้างวิหารที่เมืองเล-อนโตโปลิส ตามแบบพระวิหารที่กรุงเยรูซาเล็ม โดยย่อส่วนให้เล็กลง (ดู 1 มคบ 10:20 เชิงอรรถ d) โอนีอัสที่ 4 ผู้นี้เป็นบุตรของโอนีอัสที่ 3 ซึ่งถูกฆ่าที่เมืองดัฟเน (4:33ฯ) ชาวยิวที่กรุงเยรูซาเล็มต้องการรักษาความสัมพันธ์ในการนมัสการพระเจ้ากับพี่น้องร่วมชาติในอียิปต์ ซึ่งในขณะนั้นถูกกษัตริย์โทเลมีที่ 8 เบียดเบียน

^c ข้อความนี้อ้างถึงจดหมายที่ชาวยิวในแคว้นยูเดียเขียนถึงชาวยิวในอียิปต์เมื่อปี 169 ศักราชกรีก (= ปี 142 ก่อน ค.ศ. ดู 1 มคบ 1:10 เชิงอรรถ f) เกี่ยวกับความทุกข์ยากที่เกิดขึ้นกับตนเมื่อยาโสนทรยศต่อธรรมประเพณีของบรรพบุรุษ (ดู 2 มคบ 4:7ฯ) เมื่อยูดาสมัคคาบีและพรรคพวกถวายพระวิหารอีกครั้งหนึ่ง ความทุกข์ยากเหล่านั้นก็จบลง เพราะเหตุนี้ ชาวยิวในแคว้นยูเดียจึงเขียนจดหมายเชิญชวนให้ชาวยิวในอียิปต์เฉลิมฉลองวันถวายพระวิหารที่กรุงเยรูซาเล็มร่วมกับตนด้วย

^d ปีหนึ่งร้อยแปดสิบแปดศักราชกรีก ตรงกับปี 124 ก่อน ค.ศ. “เทศกาลอยู่เพิง” ในเดือนคิสเลฟ (= ธันวาคม) นี้ (ดูข้อ 18) ไม่ใช่เทศกาลอยู่เพิงในเดือนติสรี (= ตุลาคม) (ดู 2 มคบ 10:6 และ ลนต 23:34ฯ) แต่เป็นวันฉลองการถวายพระวิหาร (1 มคบ 4:59 เชิงอรรถ l) ที่มีกิจกรรมคล้ายกับในเทศกาลอยู่เพิง

^e จดหมายฉบับที่สองนี้อ้างว่าเป็นเอกสารที่เขียน 40 ปีก่อนฉบับแรกที่เพิ่งกล่าวถึง (เป็นการเชิญชวนให้ชาวยิวที่อยู่ในอียิปต์ร่วมฉลองการถวายพระวิหาร ซึ่งมีขึ้นในวันที่ 25 เดือนคิสเลฟ (= 15 ธันวาคม ปี 164 ก่อน ค.ศ.) ข้อความในจดหมายนี้เล่าข่าวลือเรื่องการสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์อันทิโอคัสเอปีฟาเนส กับเรื่องที่ชาวบ้านเล่ากันถึงเนหะมีย์และประกาศกเยเรมีย์ ผู้เขียนอ้างถึงจดหมายนี้ตอนต้นของหนังสือก็จริง แต่ไม่ได้รับรองว่ารายละเอียดของเรื่องเหล่านี้เป็นความจริง

^f “ยูดาส” ผู้นี้คือ ยูดาสมัคคาบี

^g อาริสโตบูลัสเป็นชาวยิวที่เมืองอเล็กซานเดรีย มีชื่อเสียงเพราะได้เขียนคำอธิบายหนังสือปัญจบรรพโดยใช้วิธีอุปมานิทัศน์ (allegory) เขาถวายหนังสือของตนแด่กษัตริย์โทเลมีที่ 6 “ฟีโลเมเตอร์” (180-145 ก่อน ค.ศ.)

^h เทพีนาเนียเป็นเทพีที่ชาวเมโสโปเตเมียเคารพนับถือ ตรงกับเทพีอาร์เทมิสที่ชาวเอเฟซัสเคารพนับถือ วิหารที่กษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 เอปีฟาเนส ทรงประสงค์จะปล้นก็คือ วิหารถวายแด่เทพีอาร์เทมิสที่เมืองเอลีมาอิส

ⁱ “ตัดศีรษะ” ต้นฉบับภาษากรีกอยู่ในรูปพหูพจน์ แต่สำนวนแปลโบราณภาษาซีเรียคฉบับหนึ่งอยู่ในรูปเอกพจน์ จึงหมายถึงพระเศียรของกษัตริย์เท่านั้น รายละเอียดเรื่องการสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสที่นี่ไม่ตรงกับรายละเอียดที่เล่าไว้ใน 9:1ฯ หรือใน 1 มคบ 6:1ฯ เราไม่รู้แน่ว่ากษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสสิ้นพระชนม์อย่างไร ชาวบ้านคงใช้จินตนาการเล่าถึงการสิ้นพระชนม์ตามแบบการสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 3 ซึ่งทรงถูกประหารชีวิตพร้อมกับกองทัพหลังจากเข้าปล้นวิหารของเทพเจ้าเบลที่เมืองเอลีมาอิสด้วย

^j เรื่องนี้มีเจตนาพิสูจน์ว่าพระวิหารที่กรุงเยรูซาเล็มหลังที่สองที่สร้างขึ้นหลังกลับจากเนรเทศ มิได้สูญเสียความโปรดปรานพิเศษจากพระเจ้า เพราะยังรักษาแม้กระทั่งไฟศักดิ์สิทธิ์ดั้งเดิมไว้ (ดู ลนต 6:5-6)

^k เนหะมีย์เป็นผู้สร้างชุมชนชาวยิวหลังกลับจากเนรเทศร่วมกับเอสรา ราวปี 445-425 มีเอกสารนอกสารบบพระคัมภีร์ที่มีชื่อว่า “บันทึกความจำของเนหะมีย์” (2:13) เล่าว่าเนหะมีย์เป็นผู้สร้างพระแท่นบูชาและพระวิหารขึ้นใหม่ แต่โดยแท้จริงแล้ว ชาวยิวถวายพระแท่นบูชาแด่พระเจ้าในปี 538 ก่อน ค.ศ. และ ถวายพระวิหารหลังที่สองในปี 515 ก่อน ค.ศ. (ดู อสร 3:1ฯ; 6:14ฯ) จงสังเกตว่าพระคัมภีร์เล่าว่าเศรุบบาเบลถวายพระแท่นบูชาแด่พระเจ้าระหว่างเทศกาลอยู่เพิง (อสร 3:4)

^l กษัตริย์แห่งเปอร์เซียพระองค์นี้คงหมายถึงกษัตริย์อาร์ทาเซอร์ซิสที่ 1 (464-423 ก่อน ค.ศ.)

^m “ยืนยันว่า” แปลโดยคาดคะเน ต้นฉบับภาษากรีกว่า “บอกเราว่า”

ⁿ “โยนาธาน” มหาสมณะในสมัยของเนหะมีย์คือ เอลียาชิบและเยโฮยาดา (นหม 3:1; 13:28) ส่วนโยนาธาน (หรือ “โยคานาน”) เป็นบุตรของเยโฮยาดา เป็นมหาสมณะในภายหลัง (ดู นหม 12:11)

^o “ที่กระจัดกระจายอยู่” การที่ชาวยิวต้องพลัดพรากจากแผ่นดินคานาอันไปอยู่ในหมู่ชนต่างชาตินับเป็นการลงโทษจากพระเจ้า (ดู ฉธบ 30:11; นหม 1:8ฯ; สดด 147:2; อสย 49:6)

^p รายละเอียดที่กษัตริย์ทรงได้รับฟัง ไม่ตรงทีเดียวกับรายละเอียดในเรื่องก่อนหน้านี้

^q “เนฟธาร์–นัฟธา” มีการเล่นคำที่นี่ คำ “เนฟธาร์” ในภาษาฮีบรูหมายถึง “การชำระ” “การแก้” ส่วนคำ “นัฟธา” มาจากภาษาเปอร์เซีย หมายถึง “น้ำมันดิบ” น้ำข้นๆ ที่กล่าวถึงในเรื่องนี้คงเป็นน้ำมันดิบซึ่งชาวตะวันออกกลางรู้จักและใช้ในพิธีกรรมมาแต่โบราณ

ประกาศกเยเรมีย์ซ่อนกระโจมนัดพบ หีบพันธสัญญาและพระแท่นบูชา

2 ¹เอกสารเขียนไว้ว่าประกาศกเยเรมีย์^a สั่งให้ผู้ถูกเนรเทศนำไฟไปด้วย ดังที่เราได้กล่าวแล้ว ²ประกาศกมอบธรรมบัญญัติแก่ผู้ถูกเนรเทศ เตือนเขามิให้ลืมบทบัญญัติขององค์พระผู้เป็นเจ้า ทั้งมิให้คิดไขว้เขวออกห่าง เมื่อไปเห็นรูปเคารพทำด้วยทองคำหรือเงินกับเครื่องประดับ ³เขายังใช้ถ้อยคำคล้ายกันเตือนผู้ถูกเนรเทศมิให้ละทิ้งธรรมบัญญัติออกไปจากใจ ⁴เอกสารฉบับเดียวกันเล่าอีกว่าประกาศกได้รับการเปิดเผยจากพระเจ้า จึงขึ้นไปบนภูเขาที่โมเสสขึ้นไปชมแผ่นดินที่พระเจ้าจะประทานให้เป็นมรดก และสั่งให้บางคนนำกะโจมนัดพบและหีบพันธสัญญาตามตนไปด้วย ⁵เมื่อเยเรมีย์ไปถึงที่นั่น เขาพบถ้ำกว้างใหญ่แห่งหนึ่ง จึงนำกระโจมนัดพบ หีบพันธสัญญา และพระแท่นเผากำยานมาไว้ที่นั่น แล้วปิดทางเข้า ⁶ต่อมา บางคนที่เคยไปกับเขากลับไปที่นั่น เพื่อทำเครื่องหมายชี้ทาง แต่ก็หาถ้ำไม่พบ ⁷เมื่อเยเรมีย์รู้เรื่องนี้ เขาก็ตำหนิพวกนั้นว่า “อย่าให้ใครรู้จักสถานที่นั้นจนกว่าพระเจ้าจะทรงรวบรวมประชากรของพระองค์ไว้ด้วยกันอีก และทรงพระกรุณาต่อเขา ⁸เวลานั้น พระเจ้าจะทรงชี้ทางให้ไปพบสิ่งเหล่านี้ พระสิริรุ่งโรจน์ขององค์พระผู้เป็นเจ้าจะปรากฏอยู่ในก้อนเมฆ เหมือนที่ปรากฏแก่โมเสส และที่ปรากฏเมื่อกษัตริย์ซาโลมอนทรงอธิษฐานขอให้สถานที่นั้น^bเป็นที่ศักดิ์สิทธิ์อย่างยิ่ง”

          ⁹เอกสารนั้นยังเล่าว่ากษัตริย์ซาโลมอนผู้ทรงพระปรีชา ทรงถวายเครื่องบูชา เมื่อทรงถวายพระวิหารที่ทรงสร้างเสร็จสมบูรณ์แล้วแด่พระเจ้า ¹⁰โมเสสเคยอธิษฐานต่อพระเจ้า แล้วไฟจากท้องฟ้าลงมาเผาเครื่องบูชาฉันใด กษัตริย์ซาโลมอนทรงอธิษฐาน แล้วไฟก็ลงมาจากท้องฟ้าเผาเครื่องบูชาฉันนั้น ¹¹โมเสสเคยพูดว่า “เนื่องจากไม่มีผู้ใดกินเครื่องบูชาที่ถวายเพื่อชดเชยบาป ไฟจึงลงมาเผาเครื่องบูชานั้น” ¹²กษัตริย์ซาโลมอนยังทรงฉลองการถวายพระวิหารเป็นเวลาแปดวันอีกด้วย

ห้องสมุดของเนหะมีย์

            ¹³นอกจากเหตุการณ์เหล่านี้แล้ว ยังมีจารึกไว้ทั้งในเอกสารดังกล่าวและในบันทึกความจำของเนหะมีย์^cว่า เขาได้สร้างห้องสมุดและรวบรวมหนังสือเกี่ยวกับบรรดากษัตริย์ เกี่ยวกับบรรดาประกาศก ข้อเขียนของกษัตริย์ดาวิด และพระราชสาสน์ของบรรดากษัตริย์เกี่ยวกับของถวาย^{d 14}ยูดาสยังรวบรวมหนังสือเหล่านี้ที่กระจัดกระจายไป เพราะสงครามที่เกิดขึ้นแก่เรา และหนังสือเหล่านี้ยังอยู่กับเรา ¹⁵ถ้าท่านทั้งหลายต้องการ ก็จงส่งคนมารับไปเถิด

คำเชิญชวนให้ฉลองวันถวายพระวิหาร

          ¹⁶เราเขียนถึงท่านขณะที่กำลังจะฉลองวันถวายพระวิหาร ถ้าท่านร่วมฉลองวันเหล่านี้ด้วยจะเป็นการดีมาก ¹⁷พระเจ้าทรงช่วยประชากรทั้งหลายให้รอดพ้น และประทานแผ่นดินให้เป็นมรดกแก่เราทุกคน รวมทั้งพระอาณาจักร สมณภาพ และพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ ¹⁸ดังที่ทรงสัญญาไว้ในธรรมบัญญัติ เราวางใจในพระเจ้าว่าในไม่ช้าพระองค์จะทรงพระกรุณาต่อเรา จะทรงรวบรวมพวกเราจากทุกแห่งใต้ท้องฟ้ามาอยู่ในแผ่นดินศักดิ์สิทธิ์ พระองค์ทรงช่วยเราให้พ้นภัยพิบัติยิ่งใหญ่ และทรงชำระพระวิหารให้บริสุทธิ์

II. คำนำของผู้เขียน

          ¹⁹เรื่องราวของยูดาสมัคคาบีและญาติพี่น้อง การชำระพระวิหารให้หมดมลทิน การถวายพระแท่นบูชาแด่พระเจ้า ²⁰การสงครามกับกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส และกษัตริย์ยูปาเตอร์พระโอรส ²¹การที่พระเจ้าทรงสำแดงพระอานุภาพแก่วีรบุรุษผู้สู้รบอย่างกล้าหาญเพื่อความเชื่อในศาสนายิว ซึ่งแม้จะมีจำนวนน้อย ก็ยังยึดแผ่นดินทั้งหมดกลับคืนมา ขับไล่ชนต่างชาติไร้อารยธรรมจำนวนมากออกไป ²²ยึดพระวิหารที่มีชื่อเสียงในโลกกลับคืนมา ปลดปล่อยเมืองเป็นอิสระ และรื้อฟื้นกฎหมายที่เกือบจะถูกยกเลิกขึ้นมาใหม่ได้ เมื่อองค์พระผู้เป็นเจ้าโปรดปรานเขาทั้งหลายอย่างมากด้วยพระกรุณา ²³เหตุการณ์ทั้งหมดนี้ ยาโสนชาวไซรีนเล่าไว้แล้วในหนังสือห้าเล่ม เราจึงพยายามสรุปไว้ในหนังสือเพียงเล่มเดียว^e

            ²⁴เมื่อคำนึงว่าผู้ปรารถนาจะศึกษาเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ต้องเผชิญกับความยากลำบาก เพราะมีเหตุการณ์เกิดขึ้นมากมาย และมีบุคคลที่เกี่ยวข้องจำนวนมาก ²⁵เราจึงพยายามให้ความสนุกแก่ผู้ที่ชอบอ่าน ให้ความสะดวกแก่ผู้ต้องการจะจดจำ และให้ประโยชน์แก่ทุกคนที่จับหนังสือนี้ขึ้นมา ²⁶แต่การสรุปเรื่องเหล่านี้ไม่ใช่งานง่ายสำหรับเรา เพราะต้องลำบาก เสียเหงื่อและอดนอน ²⁷เช่นเดียวกับผู้จัดเตรียมงานเลี้ยงฉลอง ต้องมีภาระไม่น้อยในการตอบสนองรสนิยมต่างๆ ของผู้อื่น ถึงกระนั้น เราก็ยินดีลำบากเพื่อทำให้คนจำนวนมากพอใจ ²⁸เราจึงปล่อยให้ผู้เขียนเดิมเล่าเรื่องอย่างละเอียด แต่เราพยายามสรุปเพียงสาระสำคัญ ²⁹สถาปนิกผู้สร้างบ้านหลังใหม่ต้องคิดคำนึงถึงการก่อสร้างทั้งหมด แต่ผู้ตกแต่งและวาดฝาผนังต้องเอาใจใส่เพียงการประดับประดาเท่านั้น เราก็คิดว่าเป็นเช่นนี้สำหรับเราด้วย ³⁰ผู้เขียนประวัติศาสตร์จะต้องรวบรวมข้อมูล จัดลำดับเรื่อง ตรวจสอบรายละเอียดอย่างถี่ถ้วน ³¹แต่ผู้สรุปย่อมเอาใจใส่เล่าเรื่องเพียงสั้นๆ โดยตัดรายละเอียดปลีกย่อยของเรื่อง ³²ดังนั้น เราจะเริ่มเรื่องของเราโดยไม่เพิ่มเรื่องใดอีกนอกจากที่กล่าวไว้แล้ว การเขียนคำนำยาว แล้วเล่าเหตุการณ์เพียงสั้นๆ จึงไม่สมเหตุสมผล

2 a ประกาศกเยเรมีย์ได้รับความเคารพนับถืออย่างสูงจากชาวยิวหลังสมัยเนรเทศ (ดู 15:13-15) ชาวยิวคิดว่าประกาศกเยเรมีย์เป็นผู้ประพันธ์ พคค และจดหมายต่อต้านการนับถือรูปเคารพใน บรค 6 (Vg) รวมทั้งหนังสือหลายฉบับนอกสารบบพระคัมภีร์ หนังสือนอกสารบบเหล่านี้ฉบับหนึ่ง ซึ่งบัดนี้สูญหายไปแล้ว คงเล่าเหตุการณ์ที่บันทึกไว้ที่นี่ เรื่องที่เล่านี้เป็นจริงไปไม่ได้ เพราะกระโจมนัดพบไม่มีอีกแล้วตั้งแต่กษัตริย์ซาโลมอนทรงสร้างพระวิหารหลังแรก หีบพันธสัญญาก็สูญหายไปเมื่อพระวิหารหลังนี้ถูกทำลายในปี 587 ก่อน ค.ศ. และประกาศกเยเรมีย์ก็ไม่เคยเสียดายหีบพันธสัญญานี้เลย (ยรม 3:16) ผู้เล่าเรื่องนี้มีเจตนายืนยันความต่อเนื่องของการนมัสการพระเจ้าเที่ยงแท้ (ดู 1:18 เชิงอรรถ j) และแสดงว่าการฉลองวันถวายพระวิหารในสมัยมัคคาบีสอดคล้องกับการถวายพระวิหารหลังแรกในรัชสมัยของกษัตริย์ซาโลมอน และสอดคล้องกับการที่โมเสสสร้างกระโจมนัดพบถวายแด่พระเจ้าในถิ่นทุรกันดาร (ดูข้อ 8-12)

^b “สถานที่นั้น” (ดู 2:18; 3:2, 18, 30, 38; 5:16-20; 10:7; 13:23; 15:34) หรือ “สถานที่ศักดิ์สิทธิ์” (1:29; 2:18; 8:17) มีความหมายเดียวกัน หมายถึงพระวิหาร แต่ยังอาจหมายถึง “แผ่นดินศักดิ์สิทธิ์” ด้วยก็ได้ เช่นใน 2:18

^c “บันทึกความจำของเนหะมีย์” เป็นหนังสือนอกสารบบพระคัมภีร์ที่อาจสูญหายไปแล้ว และไม่มีหลักฐานอื่นอ้างถึง

^d หนังสือต่างๆ ที่กล่าวมานี้ไม่อยู่ในสารบบพระคัมภีร์ แต่ชาวยิวคงใช้อ่านบำรุงศรัทธา ยูดาสมัคคาบีก็เคยรวบรวมหนังสือต่างๆ ไว้ในห้องสมุดเช่นเดียวกัน (ข้อ 14)

^e รัชสมัยของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส และอันทิโอคัส ยูปาเตอร์ (ข้อ 20) อยู่ระหว่างปี 175-162 ก่อน ค.ศ. ถึงกระนั้น ยาโสน นักเขียนสำคัญของชุมชนชาวยิวในแคว้นไซรีน ได้เขียนเล่าเหตุการณ์ของช่วงเวลามากกว่านั้น ชัยชนะเหนือนิคาโนร์เกิดขึ้นในเดือนมีนาคม ปี 160 ก่อน ค.ศ. ในรัชสมัยของกษัตริย์เดเมตรีอัสที่ 1 ส่วนเรื่องเฮลีโอโดรัส ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่เล่าก็เกิดขึ้นในรัชสมัยของกษัตริย์เซเลวคัสที่ 4 พระเชษฐาของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส และเป็นพระบิดาของกษัตริย์เดเมตรีอัสที่ 1

III. เฮลีโอโดรัส^aลบหลู่พระวิหาร

เฮลีโอโดรัสมาที่กรุงเยรูซาเล็ม

3 ¹เวลานั้น ประชาชนในนครศักดิ์สิทธิ์ดำเนินชีวิตอยู่อย่างสงบสุข และปฏิบัติตามธรรมบัญญัติอย่างเคร่งครัด เพราะมหาสมณะโอนีอัส^bมีความเลื่อมใสศรัทธาและเกลียดชังความชั่วร้าย ²บรรดากษัตริย์ทรงเคารพพระวิหารและประทานของถวายมีค่าอย่างยิ่ง ³เช่น กษัตริย์เซเลวคัสแห่งอาเซียทรงสละรายได้ส่วนพระองค์เป็นค่าใช้จ่ายในการจัดหาเครื่องบูชา^{c 4}แต่ชายผู้หนึ่งชื่อซีโมน จากตระกูลบิลกาห์ ได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้จัดการพระวิหาร^d เขาทะเลาะกับมหาสมณะในเรื่องระเบียบจัดการตลาดในเมือง ⁵เมื่อเขาเอาชนะโอนีอัสไม่ได้ เขาจึงไปพบอปอลโลเนียสชาวเมืองทาร์ซัส ซึ่งเวลานั้นเป็นผู้บัญชาการแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซีย ⁶บอกเขาว่าห้องคลังที่กรุงเยรูซาเล็มมีทรัพย์สมบัติมากมายจนคำนวณราคาไม่ได้ ซึ่งไม่จำเป็นในการใช้จ่ายจัดหาเครื่องบูชา และเป็นไปได้ที่จะนำทรัพย์สมบัติเหล่านี้มาถวายให้เป็นของกษัตริย์

          ⁷อปอลโลเนียสไปเฝ้ากษัตริย์ ทูลพระองค์เรื่องทรัพย์สมบัติที่มีผู้มารายงานให้เขารู้ พระองค์จึงทรงเลือกเฮลีโอโดรัส มนตรีคนหนึ่ง ทรงส่งเขาไปยึดทรัพย์สมบัติดังกล่าว ⁸เฮลีโอโดรัสออกเดินทางไปทันที ทำทีว่าจะไปเยี่ยมเมืองต่างๆ ในแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซีย แต่แท้จริงแล้วจะไปปฏิบัติตามพระประสงค์ของกษัตริย์ ⁹เมื่อเขาไปถึงกรุงเยรูซาเล็ม มหาสมณะได้ต้อนรับเขาอย่างมีเกียรติ เขาก็แจ้งมหาสมณะถึงเรื่องที่มีคนมาบอก และเหตุผลที่เขามา แล้วถามว่าเรื่องนี้จริงหรือไม่ ¹⁰มหาสมณะอธิบายว่าทรัพย์สมบัติที่ฝากไว้นั้น ส่วนหนึ่งเป็นของหญิงม่ายและลูกกำพร้า และอีกส่วนหนึ่งเป็นของฮีร์กันบุตรของโทเบียส ซึ่งมีตำแหน่งสูงมาก^e ทรัพย์สมบัติทั้งหมดเป็นเงินหนักสี่ร้อยตะลันต์ เท่ากับสิบสองตัน และทองคำ^fหนักสองร้อยตะลันต์ เท่ากับหกตันเท่านั้น ต่างกับที่ซีโมนผู้ทรยศได้ปั้นเรื่องขึ้นมา ¹²เขายังบอกอีกว่าเป็นไปไม่ได้ที่จะคดโกงผู้ศรัทธาในความศักดิ์สิทธิ์ของสถานที่ และในความยิ่งใหญ่ที่ล่วงละเมิดมิได้ของพระวิหาร ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือทั่วโลก

ชาวเยรูซาเล็มกังวลใจ

¹³เฮลีโอโดรัสตอบว่าจำเป็นต้องปฏิบัติตามพระบัญชาของกษัตริย์ และนำทรัพย์สมบัตินั้นเข้าพระคลัง ¹⁴ในวันที่กำหนด เขาก็เข้าไปตรวจทรัพย์สมบัติ ทั่วทั้งเมืองมีความทุกข์อย่างยิ่ง ¹⁵บรรดาสมณะสวมอาภรณ์ศักดิ์สิทธิ์ กราบลงหน้าพระแท่นบูชา ทูลวอนขอพระเจ้าผู้ทรงวางกฎเกี่ยวกับการฝากเงิน ให้ทรงช่วยรักษาของฝากให้ปลอดภัยสำหรับผู้ฝาก ¹⁶ผู้ที่เห็นใบหน้าของมหาสมณะรู้สึกปวดร้าวใจ เพราะสายตาและสีหน้าของเขาแสดงความทรมานใจ ¹⁷เขาตกใจกลัวจนร่างกายสั่นเทา ผู้ที่เห็นก็รู้ว่าเขามีความทุกข์ใจอย่างยิ่ง ¹⁸ประชาชนออกจากบ้านเรือนรีบไปชุมนุมกันวอนขอพระเจ้า เพราะสถานที่ศักดิ์สิทธิ์กำลังจะถูกลบหลู่ ¹⁹บรรดาสตรีสวมเสื้อผ้ากระสอบเปลือยอก^**มาอยู่เต็มท้องถนน หญิงสาวบางคนที่ตามปกติอยู่ในบ้าน วิ่งมาชุมนุมกันที่ประตูเมือง หรือกำแพงเมือง บางคนก็แอบมองมาทางหน้าต่าง ²⁰ทุกคนชูมือสู่สวรรค์ อธิษฐานภาวนาซ้ำแล้วซ้ำเล่า ²¹น่าอนาถที่ได้เห็นประชาชนมากมายกราบวอนขอพระเจ้าในท่าต่างๆ และเห็นมหาสมณะเป็นทุกข์และหวาดกลัว ²²ขณะที่ทุกคนกำลังวอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพให้ทรงพิทักษ์รักษาทรัพย์สินให้ปลอดภัยสำหรับผู้ที่ฝากไว้ในพระวิหาร ²³เฮลีโอโดรัสตั้งใจปฏิบัติตามแผนการของตน

พระเจ้าทรงลงโทษเฮลีโอโดรัส

            ²⁴เฮลีโอโดรัสมาถึงห้องคลังของพระวิหารพร้อมกับทหารคุ้มกัน พระเจ้าจอมจักรวาลผู้ทรงสรรพานุภาพทรงสำแดงความยิ่งใหญ่ของพระองค์ ทรงบันดาลให้ผู้ที่กล้าเข้าไปต้องตกตะลึงเมื่อเห็นพระอานุภาพของพระเจ้า และเป็นลมหมดสติไปด้วยความกลัว ²⁵บุรุษผู้หนึ่งหน้าตาน่ากลัวปรากฏมา เขาขี่ม้าที่มีเครื่องประดับงดงาม ม้าตัวนี้พุ่งปราดเข้ามาใช้กีบเท้าหน้าโขกเฮลีโอโดรัส คนขี่ม้าประหนึ่งสวมเกราะทองคำ ²⁶ชายหนุ่มอีกสองคนแข็งแรงอย่างน่าอัศจรรย์ หน้าตางดงามมาก แต่งกายสวยงามปรากฏมายืนคนละข้าง เฆี่ยนตีเฮลีโอโดรัสไม่หยุดจนนับครั้งไม่ถ้วน ²⁷เฮลีโอโดรัสล้มฟุบลงที่พื้น มองอะไรไม่เห็นเหมือนมีความมืดห้อมล้อมอยู่ ทหารคุ้มกันจึงมายกเขาวางไว้บนแคร่หาม ²⁸เฮลีโอโดรัสที่ก่อนหน้านี้เข้ามาในห้องคลังของพระวิหารพร้อมกับบริวารและกองทหารคุ้มกัน กลับต้องถูกหามออกไปอย่างผู้ที่ช่วยตนเองไม่ได้ ทุกคนต้องยอมรับอย่างเปิดเผยว่าพระเจ้าทรงสำแดงพระอานุภาพ ²⁹ขณะที่เฮลีโอโดรัสต้องนอนนิ่งพูดไม่ได้ และหมดหวังที่จะเอาชีวิตรอดเพราะพระอานุภาพของพระเจ้า ³⁰คนอื่นๆ ก็สรรเสริญพระเจ้าผู้ทรงปกป้องเกียรติยศของสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของพระองค์ ก่อนหน้านี้เล็กน้อย ที่พระวิหารมีแต่คนหวาดกลัวและตกใจ แต่บัดนี้เมื่อองค์พระผู้เป็นเจ้าทรงสำแดงพระอานุภาพแล้ว^g ทุกคนต่างมีความร่าเริงยินดี

          ³¹ทหารบางคนของเฮลีโอโดรัสรีบวอนขอโอนีอัส ให้ทูลขอพระผู้สูงสุดได้ทรงพระกรุณาประทานชีวิตแก่ผู้ที่กำลังนอนรอความตายอยู่นี้ ³²มหาสมณะเกรงว่ากษัตริย์อาจทรงคิดว่าชาวยิวได้วางอุบายทำร้ายเฮลีโอโดรัส จึงถวายเครื่องบูชาเพื่อให้เฮลีโอโดรัสหายเป็นปกติ ³³ขณะที่มหาสมณะถวายเครื่องบูชาชดเชยบาป ชายหนุ่มทั้งสองคนสวมเสื้อผ้าชุดเดิมปรากฏมายืนอยู่ต่อหน้าเฮลีโอโดรัส กล่าวว่า “จงขอบคุณมหาสมณะโอนีอัสอย่างมากเถิด องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงพระกรุณาประทานชีวิตแก่ท่านอีกเพราะเห็นแก่เขา ³⁴ท่านถูกสวรรค์ลงโทษแล้ว จงประกาศให้คนทั้งหลายรู้ถึงพระอานุภาพยิ่งใหญ่ของพระเจ้าเถิด” พอกล่าวจบ เขาก็หายตัวไป

เฮลีโอโดรัสกลับใจ

          ³⁵เฮลีโอโดรัสถวายเครื่องบูชาแด่องค์พระผู้เป็นเจ้า อธิษฐานภาวนาขอบพระคุณที่ทรงไว้ชีวิตของตน แล้วจึงอำลาโอนีอัสกลับไปเฝ้ากษัตริย์พร้อมกับกำลังพล ³⁶เขาเป็นพยานยืนยันให้ทุกคนรู้ถึงกิจการของพระเจ้าสูงสุดดังที่เขาได้เห็นมากับตา ³⁷เมื่อกษัตริย์ตรัสถามเฮลีโอโดรัสว่าควรส่งผู้ใดไปกรุงเยรูซาเล็มอีก เฮลีโอโดรัสทูลตอบว่า ³⁸“ถ้าพระองค์ทรงมีศัตรูหรือผู้วางแผนร้ายต่อพระองค์ ขอทรงส่งเขาไปเถิด เขาจะถูกเฆี่ยนตีอย่างสาสม ถ้าเขามีชีวิตรอด เขาก็จะกลับมา เพราะพระอานุภาพของพระเจ้าอยู่ในสถานที่นั้นอย่างแท้จริง ³⁹พระองค์ผู้สถิตในสวรรค์ทรงเฝ้ารักษาและทรงป้องกันสถานที่แห่งนั้น ทรงเฆี่ยนตีและทรงทำลายผู้มีเจตนาจะมาทำร้ายสถานที่นั้น”

          ⁴⁰นี่เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับเฮลีโอโดรัส และการที่พระเจ้าทรงปกป้องทรัพย์สินในห้องคลังของพระวิหาร

3 a ผู้เขียนได้รักษาเรื่องน่าตื่นเต้นนี้จากหนังสือของยาโสน เพื่อเป็นตัวอย่างอธิบายความคิดที่ให้ไว้ในข้อ 39 (พระเจ้าทรงคุ้มครองประชากรของพระองค์) เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นในรัชสมัยของกษัตริย์เซเลวคัสที่ 4 ฟีโลปาเตอร์ (187-175 ก่อน ค.ศ.) ไม่ใช่เรื่องแปลกที่กษัตริย์พระองค์นี้ทรงต้องการยึดทรัพย์สมบัติของพระวิหาร เพราะไม่ทรงมีเงินเพียงพอสำหรับชำระหนี้แก่ชาวโรมัน ที่กษัตริย์อันทิโอคัสที่ 3 พระบิดาทรงต้องจ่ายให้ชาวโรมัน เมื่อทรงแพ้สงครามที่เมือง Magnesia ในปี 189 ก่อน ค.ศ. (ดู 1 มคบ 8:7)

^b โอนีอัสที่ 3 เป็นบุตรของมหาสมณะซีโมนที่ 2 ซึ่ง บสร 50:1ฯ กล่าวชมไว้ โอนีอัสก็ได้รับคำชมด้วยใน 2 มคบ 4:5-6; 15:12 ครอบครัวของโอนีอัสเป็นตระกูลมหาสมณะในช่วงเวลาที่ชาวเปอร์เซียปกครองชาวยิว เพราะสืบสกุลมาจากมหาสมณะโยชูวา (นหม 12:10ฯ) ซึ่งสืบสกุลมาจากศาโดก (ดู 2 ซมอ 8:17; 1 พศด 5:27ฯ)

^c กษัตริย์โทเลมีที่ 2 และ 3 ของอียิปต์ รวมทั้งกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 3 แห่งซีเรีย เคยพระราชทานสิ่งของถวายพระวิหารที่กรุงเยรูซาเล็มในศตวรรษก่อน (เทียบ ของถวายของกษัตริย์เดเมตรีอัสที่ 1 ใน 1 มคบ 10:39ฯ)

^d “บิลกาห์” ตามสำนวนแปลโบราณภาษาละติน และภาษาอาราเมอิก ต้นฉบับภาษากรีกว่า “เบนยามิน” บิลกาห์เป็นหัวหน้าของตระกูลสมณะ (ดู นหม 12:5, 18; 1 พศด 24:14)

^e “ตำแหน่งสูง” ของฮีร์กันคือ ตำแหน่งผู้ปกครองแคว้นชาวอัมโมน (ดู 1 มคบ 5:13 เชิงอรรถ e)

^f จำนวนเงินและทองคำที่กล่าวนี้ดูจะเกินความจริง

^** ในสมัยนั้น สตรีชาวยิวแสดงการไว้ทุกข์โดยสวมเสื้อผ้ากระสอบ เปลือยอก สยายผมและข้อนอก

^g วรรณกรรมทั้งของชาวยิวและของชาวกรีก-โรมันชอบเล่าเรื่องการสำแดงพระองค์และพระอานุภาพของพระเจ้าหรือเทพเจ้า ** ใน 2 มคบ พระเจ้าทรงสำแดงพระอานุภาพโดยทรงปรากฏองค์ หรือโปรดให้อิสราเอลมีชัยชนะเหนือศัตรูซึ่งมีกำลังพลมากกว่า

IV. การเบียดเบียนในรัชสมัยกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส

ความผิดของซีโมนผู้ดูแลพระวิหาร

4 ¹เราเคยพูดถึงซีโมนแล้ว ว่าเขาเอาเรื่องทรัพย์สินในพระวิหารและเรื่องราวภายในของบ้านเมืองไปเปิดเผยแก่อปอลโลเนียส เขายังใส่ร้ายโอนีอัสว่าเป็นผู้ทำร้ายเฮลีโอโดรัส และก่อให้เกิดความวุ่นวายต่างๆ^{a 2}เขากล้าเรียกโอนีอัสว่าเป็นศัตรูต่อบ้านเมือง ทั้งๆ ที่โอนีอัสเป็นผู้มีบุญคุณต่อกรุงเยรูซาเล็ม ป้องกันเพื่อนร่วมชาติ และรักษากฎหมายอย่างเคร่งครัด ³มีความเกลียดชังกันอย่างมากจนลูกน้องคนหนึ่งของซีโมนเริ่มฆ่าคน ⁴เมื่อโอนีอัสเห็นว่าความขัดแย้งรุนแรงยิ่งขึ้น และอปอลโลเนียสบุตรของเมเนสธิอัส ผู้ปกครองแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซียยุยงให้ซีโมนทำความชั่วร้าย ⁵เขาจึงไปทูลกษัตริย์เพื่อปกป้องผลประโยชน์ทั้งส่วนรวมและส่วนบุคคลของประชาชน มิใช่เพื่อกล่าวหาเพื่อนร่วมชาติ ⁶โอนีอัสเห็นว่าถ้ากษัตริย์ไม่ทรงช่วย บ้านเมืองจะมีความสงบสุขไม่ได้ และซีโมนจะไม่เลิกความบ้าคลั่งของตน

มหาสมณะยาโสนนำวัฒนธรรมกรีกเข้ามา

          ⁷เมื่อกษัตริย์เซเลวคัสสิ้นพระชนม์ อันทิโอคัสซึ่งมีสมญาว่า “เอปีฟาเนส”^b ขึ้นเป็นกษัตริย์สืบต่อมา ยาโสนน้องชายของโอนีอัส^cได้รับตำแหน่งมหาสมณะมาอย่างไม่ชอบธรรม ⁸เขาไปเฝ้ากษัตริย์ สัญญาว่าจะถวายเงินหนักสามร้อยหกสิบตะลันต์ เท่ากับสิบสองตัน และเงินอีกแปดสิบตะลันต์ เท่ากับสามตัน จากรายได้อื่นๆ ⁹นอกจากนี้ เขายังสัญญาจะจ่ายเงินอีกหนึ่งร้อยห้าสิบตะลันต์ เท่ากับห้าตัน ถ้าเขาได้รับอำนาจให้เปิดสถานฝึกกีฬาและศูนย์ฝึกชายหนุ่ม^d และให้จดทะเบียนชาวกรุงเยรูซาเล็มเป็นชาวเมืองอันทิโอก

          ¹⁰เมื่อกษัตริย์ทรงอนุญาต ยาโสนก็เข้ารับตำแหน่ง และบังคับเพื่อนร่วมชาติให้ดำเนินชีวิตตามแบบชาวกรีก ¹¹ยกเลิกสิทธิพิเศษที่กษัตริย์ทรงพระกรุณามอบให้ชาวยิว เมื่อยอห์นบิดาของยูโปเลมัสทูลขอ ยูโปเลมัสผู้นี้เคยนำคณะทูตไปที่กรุงโรม เพื่อทำสัญญาเป็นมิตรไมตรีกับชาวโรมัน ยาโสนยกเลิกสถาบันที่สอดคล้องกับธรรมบัญญัติและนำประเพณีที่ขัดกับธรรมบัญญัติเข้ามา ¹²เขารีบสร้างสถานฝึกกีฬาไว้ที่เชิงภูเขาที่ตั้งป้อมปราการ^e แล้วเชิญชวนชายหนุ่มผู้มีสกุลให้สวมหมวกแบบกรีก^{f 13}ยาโสนมหาสมณะจอมปลอมผู้ไม่นับถือพระเจ้าทำความชั่วร้ายมากมาย จนชาวกรุงเยรูซาเล็มคลั่งขนบธรรมเนียมกรีกและประเพณีต่างชาติอย่างหนัก ¹⁴บรรดาสมณะไม่สนใจประกอบพิธีกรรมที่พระแท่นบูชา ลบหลู่พระวิหารและละเลยการถวายเครื่องบูชา เมื่อได้ยินสัญญาณเริ่มการกีฬา^g ก็รีบไปยังสถานฝึกกีฬาเพื่อร่วมการแข่งขันกีฬาที่ธรรมบัญญัติห้าม ¹⁵เขาไม่เคารพกิจการที่บรรพบุรุษถือว่ามีเกียรติ กลับไปยกย่องกิจการที่ชาวกรีกถือว่ามีเกียรติอย่างสูงสุด ¹⁶เพราะเหตุนี้เอง เขาจึงตกในอันตรายใหญ่หลวง ผู้ที่เขาพยายามเลียนแบบความเป็นอยู่และต้องการดำเนินชีวิตตามทุกประการ กลับเป็นศัตรูและผู้กดขี่ ¹⁷การละเมิดบทบัญญัติของพระเจ้าจึงไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย ดังจะเห็นได้จากเหตุการณ์ต่อไปนี้

          ¹⁸ที่เมืองไทระมีการแข่งขันกีฬาเฉพาะพระพักตร์เป็นประจำทุกสี่ปี ¹⁹ยาโสนอาชญากรส่งชาวเยรูซาเล็มบางคนที่ลงทะเบียนเป็นชาวอันทิโอกไปชมกีฬาแทนตน นำเหรียญเงินกรีกสามร้อยดรักมาไปเพื่อถวายเครื่องบูชาแด่เทพเฮอร์คิวลิส แต่ผู้ถือเงินกลับตัดสินใจว่าไม่ควรใช้เงินนั้นเพื่อถวายบูชา ควรใช้อย่างอื่นดีกว่า ²⁰ดังนั้น เงินที่ยาโสนกำหนดให้ใช้เพื่อถวายเครื่องบูชาแด่เทพเฮอร์คิวลิสจึงถูกนำไปใช้สร้างเรือรบตามที่ผู้ถือเงินตัดสินใจ

ชาวกรุงเยรูซาเล็มรับเสด็จกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสอย่างยิ่งใหญ่

          ²¹มีพิธีราชาภิเษกของกษัตริย์ฟีโลเมเตอร์^hที่อียิปต์ กษัตริย์อันทิโอคัสทรงส่งอปอลโลเนียส บุตรของเมเนสเธอัสไปร่วมพิธี ทรงทราบว่ากษัตริย์ฟีโลเมเตอร์ไม่ทรงเห็นด้วยกับนโยบายของพระองค์ จึงทรงเป็นห่วงถึงความปลอดภัยและเสด็จไปเมืองยัฟฟา แล้วเสด็จต่อไปถึงกรุงเยรูซาเล็ม ²²ที่กรุงเยรูซาเล็ม ยาโสนและชาวเมืองรับเสด็จพระองค์อย่างยิ่งใหญ่ จุดคบเพลิงเข้าขบวนเสด็จและโห่ร้องด้วยความยินดี แล้วพระองค์เสด็จพร้อมกับกองทัพไปยังแคว้นฟีนีเซียⁱ

เมเนเลาส์แย่งชิงตำแหน่งมหาสมณะจากยาโสน

            ²³สามปีต่อมา ยาโสนส่งเมเนเลาส์น้องชายของซีโมนคนที่เราได้กล่าวถึงแล้ว นำเงิน^jไปถวายกษัตริย์ และเพื่อปรึกษาพระองค์ในเรื่องสำคัญบางเรื่อง ²⁴เมื่อเมเนเลาส์เข้าเฝ้ากษัตริย์ เขาถวายความเคารพกษัตริย์อย่างผู้มีอำนาจ ประมูลตำแหน่งมหาสมณะ โดยเสนอเงินหนักสามร้อยตะลันต์มากกว่ายาโสน จึงได้รับตำแหน่งมหาสมณะ ²⁵เขานำเอกสารแต่งตั้งจากกษัตริย์กลับมาที่กรุงเยรูซาเล็ม แต่เขาไม่มีคุณสมบัติใดเหมาะสมกับตำแหน่งมหาสมณะเลย เขาเป็นคนบ้าอำนาจอย่างทรราช และเหี้ยมโหดเยี่ยงสัตว์ป่า ²⁶ดังนั้น ยาโสนที่เคยแย่งชิงตำแหน่งจากพี่ชายของตน บัดนี้ถูกอีกคนหนึ่งแย่งชิงตำแหน่ง จนต้องถูกขับไล่ไปลี้ภัยอยู่ในเขตแดนของชาวอัมโมน ²⁷เมเนเลาส์ยึดอำนาจได้ตำแหน่งมหาสมณะแล้ว ก็ไม่ยอมจ่ายเงินให้กษัตริย์ตามที่สัญญาไว้ ²⁸ทั้งๆ ที่โสสตราตัสผู้บัญชาการป้อมปราการและมีหน้าที่เก็บภาษีได้ขอร้องแล้ว เพราะเหตุนี้ กษัตริย์จึงทรงเรียกทั้งสองคนมาเฝ้า ²⁹เมเนเลาส์ให้ลีซิมาคัสน้องชายทำหน้าที่มหาสมณะแทน ส่วนโสสตราตัสให้คราเตสเป็นผู้บัญชาการทหารชาวไซปรัส^kแทนตน

โอนีอัสถูกฆ่า

          ³⁰ขณะที่เกิดเหตุการณ์เหล่านี้ ชาวเมืองทาร์ซัสและชาวเมืองมัลลัสก่อการกบฏ เพราะกษัตริย์ทรงยกเมืองทั้งสองนี้เป็นของขวัญแก่พระนางอันทิโอคิสพระสนม ³¹ดังนั้น กษัตริย์จึงรีบเสด็จไปจัดการเรื่องนี้ให้เรียบร้อย โดยให้อันโดรนิคัสซึ่งเป็นขุนนางตำแหน่งสูงคนหนึ่งรักษาการแทนพระองค์ ³²เมเนเลาส์คิดว่าเป็นโอกาสดี จึงขโมยภาชนะทองคำจากพระวิหารมาให้อันโดรนิคัส แล้วนำภาชนะอื่นๆ ไปขายที่เมืองไทระและเมืองใกล้เคียง ³³เมื่อโอนีอัสรู้เรื่องนี้โดยมีหลักฐานแล้ว ก็หนีไปยังสถานที่ปลอดภัยที่เมืองดัฟนีใกล้เมืองอันทิโอก แล้วกล่าวหาเมเนเลาส์ ³⁴เมเนเลาส์ไปพบอันโดรนิคัสเป็นการส่วนตัว ขอให้กำจัดโอนีอัส อันโดรนิคัสจึงไปพบโอนีอัส หลอกลวงเขาให้วางใจ จับมือสาบานเป็นมิตร แล้วชักชวนให้โอนีอัสออกจากสถานที่ปลอดภัย ทั้งๆ ที่โอนีอัสยังสงสัยอยู่ แล้วอันโดรนิคัสฆ่าเขาทันที โดยไม่คำนึงถึงความยุติธรรม ³⁵เพราะเหตุนี้ ทั้งชาวยิวและชนต่างชาติต่างเสียใจและโกรธแค้นอันโดรนิคัสที่ฆ่าคนดีคนนี้อย่างอยุติธรรม

          ³⁶เมื่อกษัตริย์เสด็จกลับจากแคว้นซีลีเซีย ชาวเมืองที่เป็นยิวคบคิดกับชาวกรีกที่เกลียดชังการฆ่านี้ทูลกษัตริย์ให้ทรงทราบเรื่องที่โอนีอัสถูกฆ่าอย่างอยุติธรรม ³⁷กษัตริย์อันทิโอคัสเศร้าพระทัยมาก ทรงสงสารโอนีอัส ทรงกันแสงเมื่อทรงระลึกถึงปรีชาญาณและความรอบคอบของผู้ตาย ³⁸พระองค์กริ้วยิ่งนัก ทรงกระชากเสื้อคลุมสีม่วงแดงออกจากอันโดรนิคัส ทรงฉีกเสื้อผ้าของเขา และทรงบัญชาให้นำตัวแห่ประจานไปทั่วเมืองจนมาถึงที่ที่เขาได้ฆ่าโอนีอัส แล้วทรงขจัดฆาตกรผู้นี้ออกไปจากโลก ณ ที่แห่งนั้น องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงลงโทษเขาอย่างสาสมด้วยประการฉะนี้^l

ลีซิมาคัสถูกฆ่าในการจลาจล

            ³⁹เมเนเลาส์ยินยอมให้ลีซิมาคัสทำโจรกรรมที่กรุงเยรูซาเล็มหลายครั้ง มีข่าวลือว่าภาชนะทองคำจำนวนมากถูกขโมยไป ประชาชนจึงมาชุมนุมกันต่อต้านลีซิมาคัส ⁴⁰ผู้มาชุมนุมโกรธแค้นจนถึงขั้นก่อการจลาจล ลีซิมาคัสนำคนถืออาวุธประมาณสามพันคนมาปราบปรามอย่างรุนแรง ผู้ควบคุมกำลังคราวนี้คือออรานัส ซึ่งมีอายุมากและบ้าคลั่งมากด้วย ⁴¹เมื่อประชาชนเห็นว่าลีซิมาคัสเข้ามาโจมตีก็คว้าก้อนหินบ้าง ท่อนไม้บ้าง หรือกอบขี้เถ้าซึ่งอยู่ที่นั่น^mมาขว้างใส่ลีซิมาคัสและผู้ที่อยู่กับเขาอย่างชุลมุน ⁴²ทำให้หลายคนบาดเจ็บ บางคนเสียชีวิต คนที่รอดตายทุกคนต้องหนีไป ประชาชนฆ่าคนขโมยที่ลบหลู่พระวิหารใกล้ๆ กับห้องคลัง

เมเนเลาส์ให้สินบนเพื่อพ้นโทษ

            ⁴³มีผู้กล่าวหาว่าเมเนเลาส์เป็นต้นเหตุของเรื่องทั้งหมดนี้ ⁴⁴เมื่อกษัตริย์เสด็จมาที่เมืองไทระ สภาผู้อาวุโสก็ส่งชายสามคนมาฟ้องเขาเพื่อเรียกร้องความยุติธรรม ⁴⁵เมเนเลาส์เห็นว่าตนจะต้องเป็นฝ่ายแพ้คดี จึงสัญญาจะให้เงินจำนวนมากแก่โทเลมีบุตรของดอริเมเนส เพื่อให้กษัตริย์ทรงตัดสินว่าตนไม่ผิด ⁴⁶โทเลมีจึงทูลเชิญกษัตริย์ให้ทรงพระดำเนินไปที่เฉลียง ประหนึ่งว่าอยากจะได้อากาศบริสุทธิ์ ทูลชักชวนกษัตริย์ให้เปลี่ยนพระทัย ⁴⁷กษัตริย์ทรงปล่อยเมเนเลาส์ผู้เป็นต้นเหตุของความชั่วร้ายทั้งหมดนี้พ้นข้อกล่าวหา แล้วทรงลงโทษประหารชีวิตคนที่น่าสงสาร ซึ่งคงจะได้รับการตัดสินว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ หากมาดำเนินคดีต่อหน้าชาวซีเธียนที่โหดร้าย ⁴⁸ผู้ที่ปกป้องบ้านเมือง ปกป้องประชากร และภาชนะศักดิ์สิทธิ์ของพระวิหารถูกลงโทษอย่างอยุติธรรมทันที ⁴⁹ชาวเมืองไทระรู้สึกขุ่นเคืองเพราะเหตุการณ์นี้ จึงจัดงานศพอย่างยิ่งใหญ่ให้ผู้ถูกประหารชีวิตเหล่านี้ ⁵⁰ส่วนเมเนเลาส์ยังคงอยู่ในตำแหน่งต่อไปเพราะความโลภของผู้มีอำนาจบางคน เขาประพฤติชั่วร้ายมากยิ่งขึ้น แสดงตนเป็นศัตรูร้ายกาจต่อชนชาติเดียวกับตน

4 a ซีโมนอ้างว่าโอนีอัสอยู่เบื้องหลังเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นแก่เฮลีโอโดรัส ไม่ใช่เป็นอัศจรรย์จากเบื้องบน

^b “เอปีฟาเนส” คือกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 (175-164 ก่อน ค.ศ.) พระอนุชาของกษัตริย์เซเลวคัสที่ 4

^c การสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์เซเลวคัสที่ 4 ในปี 175 ก่อน ค.ศ. ทำให้ความหวังของโอนีอัสจบลง โยชูวาน้องชายของโอนีอัสนิยมวัฒนธรรมกรีกอย่างมากจนเปลี่ยนชื่อของตนเป็น “ยาโสน”

^d “ศูนย์ฝึกชายหนุ่ม” หมายถึงสมาคมของชายหนุ่มอายุระหว่าง 18-20 ปี เพื่อฝึกความพร้อมสำหรับการรบ รวมทั้งฝึกกายบริหารและศิลปวิทยา การจดทะเบียนชาวกรุงเยรูซาเล็มเป็นชาวอันทิโอกเช่นนี้เท่ากับว่าเปลี่ยนชื่อกรุงเยรูซาเล็มเป็นเมืองอันทิโอก เพื่อเป็นเกียรติแด่กษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 ด้วย

^e “ป้อมปราการ” เป็นที่ตั้งกองทหารซีเรีย อยู่ทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือของลานพระวิหาร (ดู นหม 7:2) ในรัชสมัยของกษัตริย์เฮโรดมหาราชป้อมนี้จะได้ชื่อว่า “ป้อมอันโตเนีย” สนามกีฬาจึงตั้งอยู่ติดกับพระวิหาร

^f หมวกนี้มีชื่อเรียกว่า “Petasos” มีปีกกว้าง เป็นสัญลักษณ์และสวมเป็นเกียรติแด่เทพเจ้าเฮอร์เมส ผู้อุปถัมภ์ของนักกีฬา

^g แปลตามตัวอักษรว่า “สัญญาณของการขว้างจาน”

^h “พิธีราชาภิเษก” กษัตริย์โทเลมีที่ 6 ฟีโลเมเตอร์ขึ้นเป็นกษัตริย์ปกครองอียิปต์ในปี 172 ก่อน ค.ศ. และทรงครองราชย์จนถึงปี 145 ก่อน ค.ศ. ทรงเป็นพระนัดดาของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสแห่งซีเรีย เพราะพระมารดาคือ พระนางเคลโอพัตราที่ 1 ทรงเป็นพระเชษฐภคินีของกษัตริย์อันทิโอคัส * สำเนาโบราณบางฉบับว่า “พิธีราชาภิเษกสมรส” (เทียบ มธ 23:6) โทเลมี ฟีโลเมเตอร์ทรงอภิเษกสมรสกับพระนางเคลโอพัตราที่ 2 พระเชษฐภคินีในปี 174 ก่อน ค.ศ.

ⁱ “แคว้นฟีนีเซีย” เขตปกครองของแคว้นนี้ขยายลงมาถึงบริเวณชายทะเลของปาเลสไตน์อีกด้วย เมืองยัฟฟาอาจเป็นที่พำนักของกษัตริย์

^j เงินที่นำไปถวายกษัตริย์นี้คือบรรณาการประจำปี (ดู 4:8; 1 มคบ 11:23) อาจรวมจำนวนเงินที่ยาโสนสัญญาจะถวายด้วย (ดู 4:9)

^k ทหารชาวไซปรัสคงเป็นทหารรับจ้างในกองทัพซีเรีย

^l โอนีอัสผู้นี้คือ “เจ้านายผู้รับเจิม” ใน ดนล 9:25ฯ และ “เจ้านายแห่งพันธสัญญา” ใน ดนล 11:22 * ความตายของโอนีอัสเป็นการเริ่ม “ช่วงเวลาเจ็ดปี” (week of years) ครั้งที่ 70 ณ จุดกึ่งกลางของ 7 ปีสุดท้ายนี้การถวายบูชาอย่างถูกต้องจะถูกระงับ และจะมีการตั้งรูป “ผู้ทำลายที่น่ารังเกียจ” (ดนล 9:27; ดู 2 มคบ 1:9; 6:2; 10:5; 1 มคบ 1:54; 4:52; ดนล 7:25; 8:11-14; 11:31; 12:11ฯ) ช่วงเวลาสามปีครึ่ง หรือครึ่งหนึ่งของ 7 ปี จึงตรงกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น คือ โอนีอัสถูกฆ่าในฤดูร้อนปี 170 ก่อน ค.ศ. ส่วนรูปเคารพ “ผู้ทำลายที่น่ารังเกียจ” ถูกตั้งขึ้นในฤดูหนาวปี 167 ก่อน ค.ศ. (1 มคบ 1:54) 3 ปีครึ่งต่อมา ยูดาสมัคคาบีจะชำระพระวิหารในปี 164 ก่อน ค.ศ. ส่วนเลข 7 ปี 70 ครั้งนั้น ยืมมาจาก ยรม 35:11-12; 29:10

^m “ขี้เถ้าซึ่งอยู่ที่นั่น” คงจะหมายถึงขี้เถ้าที่เหลือจากการเผาเครื่องบูชาในลานพระวิหาร การจลาจลคงเกิดขึ้นที่นั่น

สงครามครั้งที่สองกับอียิปต์

5 ¹ในช่วงเวลานั้น กษัตริย์อันทิโอคัสทรงเตรียมกองทัพไปทำสงครามกับอียิปต์เป็นครั้งที่สอง^{a 2}ตลอดเวลาเกือบสี่สิบวัน ชาวกรุงเยรูซาเล็มเห็นทหารม้าควบม้าไปมาในอากาศ สวมเสื้อทอด้วยด้ายทอง จัดเป็นกลุ่มถือหอกและดาบเป็นอาวุธ ³เขาเห็นทหารม้าตั้งแถวเรียงรายเข้าต่อสู้ประจัญบานกันทั่วไป ทหารจำนวนมากกวัดแกว่งโล่ ถือหอก ยิงธนู เครื่องประดับทองคำ และเสื้อเกราะทุกชนิดส่องแสงเป็นประกาย ⁴ทุกคนจึงอธิษฐานภาวนาขอให้ภาพที่เห็นเป็นนิมิตดี^b

กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสทรงปราบกบฏยาโสน

            ⁵มีข่าวลือกันผิดๆ ว่ากษัตริย์อันทิโอคัสสิ้นพระชนม์ ยาโสนจึงนำกำลังพลไม่น้อยกว่าหนึ่งพันคนเข้าโจมตีเมือง ขับไล่ทหารป้องกันกำแพงเมือง และยึดเมืองได้ในที่สุด เมเนเลาส์ลี้ภัยอยู่ในป้อมปราการ ⁶ยาโสนฆ่าชาวเมืองเดียวกันอย่างเหี้ยมโหด ไม่เข้าใจว่าการชนะเพื่อนร่วมชาติของตนคือความพ่ายแพ้อย่างใหญ่หลวง เขาคิดเพียงว่าเขาชนะศัตรู ไม่ใช่ชนะเพื่อนร่วมชาติ ⁷แต่เขาก็ยึดอำนาจปกครองไม่ได้ ต้องได้รับความอับอายที่ทรยศ และในที่สุดต้องลี้ภัยไปอยู่ในเขตแดนของชาวอัมโมนอีก ⁸เขาต้องจบชีวิตอย่างน่าอนาถ อาเรตัสกษัตริย์ของชาวอาหรับทรงจองจำเขา ต่อมาเขาต้องหนีจากเมืองหนึ่งไปอีกเมืองหนึ่ง^c ถูกทุกคนตามล่าและถูกเกลียดชังในฐานะที่เป็นผู้ทรยศต่อธรรมบัญญัติ เป็นที่น่ารังเกียจเพราะเป็นศัตรูของบ้านเมืองและประชาชน ต้องหนีไปอียิปต์ ⁹ผู้ที่เคยขับไล่เพื่อนร่วมชาติหลายคนจากบ้านเมืองต้องเสียชีวิตในถิ่นเนรเทศในหมู่ชาวสปาร์ตา เขาหวังจะได้รับความคุ้มครองเพราะความเป็นญาติกัน ¹⁰ผู้ที่ปล่อยให้ศพจำนวนมากถูกทิ้งไว้โดยไม่มีผู้ใดฝัง ก็ต้องเสียชีวิตโดยไม่มีผู้ใดไว้ทุกข์ให้ ไม่มีพิธีศพ ไม่มีโอกาสถูกฝังในหลุมศพของบรรพบุรุษ

          ¹¹กษัตริย์ทรงทราบเรื่องเหล่านี้ ทรงคิดว่าแคว้นยูเดียเป็นกบฏ จึงกริ้วยิ่งนักประดุจสัตว์ร้าย เสด็จกลับจากอียิปต์มาโจมตีกรุงเยรูซาเล็มและยึดได้ ¹²ทรงบัญชาทหารให้ฆ่าทุกคนที่พบอย่างโหดเหี้ยม และฆ่าทุกคนที่หลบซ่อนอยู่ในบ้าน ¹³มีการฆ่าหมู่ครั้งใหญ่ ทั้งคนหนุ่ม คนแก่ ผู้หญิงและเด็ก สาวพรหมจารีและทารกถูกฆ่าตายทั้งหมด ¹⁴ในระยะเวลาสามวัน กรุงเยรูซาเล็มสูญเสียพลเมืองแปดหมื่นคน สี่หมื่นคนถูกฆ่าในการสู้รบ อีกไม่น้อยกว่าสี่หมื่นคนถูกขายเป็นทาส

การปล้นพระวิหาร

          ¹⁵กษัตริย์ยังไม่พอพระทัยเช่นนี้ จึงเสด็จเข้าในพระวิหารศักดิ์สิทธิ์ที่สุดทั่วแผ่นดิน โดยมีเมเนเลาส์ผู้ทรยศต่อธรรมบัญญัติและต่อบ้านเมืองเป็นผู้นำ ¹⁶ทรงใช้พระหัตถ์ที่มีมลทินจับต้องและยึดภาชนะศักดิ์สิทธิ์ สิ่งที่กษัตริย์องค์อื่นๆ เคยถวายเพื่อเพิ่มความงดงามและเกียรติยศของพระวิหาร พระองค์ก็ทรงใช้พระหัตถ์ที่มีมลทินริบเอาไป

¹⁷กษัตริย์อันทิโอคัสมีพระทัยหยิ่งผยอง เข้าพระทัยว่าองค์พระผู้เป็นเจ้าทรงละทิ้งพระวิหารชั่วขณะ เพราะทรงลงโทษบาปของชาวเมือง ¹⁸ถ้าเขาไม่ทำบาปมากมาย เมื่อกษัตริย์เสด็จเข้าไป พระองค์คงต้องทรงถูกเฆี่ยนและต้องเลิกการกระทำโอหัง เหมือนกับเฮลีโอโดรัสที่กษัตริย์เซเลวคัสทรงส่งไปสำรวจห้องคลังของพระวิหาร ¹⁹องค์พระผู้เป็นเจ้ามิได้ทรงเลือกประชากรเพราะเห็นแก่พระวิหาร แต่ทรงเลือกพระวิหารเพราะเห็นแก่ประชากร^{d 20}พระวิหารจึงต้องร่วมเคราะห์กรรมของประชากรด้วย แต่ภายหลังจะได้ร่วมในความโชคดี ทุกสิ่งที่พระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพทรงละทิ้งเพราะพระพิโรธ ก็จะได้รับความรุ่งเรืองคืนมา เมื่อองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ยิ่งใหญ่คืนดีกับประชากรอีก

²¹กษัตริย์อันทิโอคัสทรงขนเงินหนักหนึ่งพันแปดร้อยตะลันต์ คือประมาณหกสิบตันไปจากพระวิหาร ทรงรีบเสด็จกลับไปเมืองอันทิโอก ทรงหยิ่งผยองว่าทรงให้เรือแล่นบนแผ่นดินและให้กองทัพเดินบนทะเลได้ พระองค์ทรงเพ้อฝันได้ถึงเพียงนี้ ²²พระองค์ทรงปล่อยผู้ปกครองบางคนไว้ให้ข่มเหงประชาชน คือที่กรุงเยรูซาเล็ม ทรงปล่อยฟีลิป^eชาวฟรีเจียโดยกำเนิดไว้ ซึ่งมีนิสัยเหี้ยมโหดมากกว่าพระองค์ที่ทรงแต่งตั้งเขา ²³ทรงปล่อยอันโดรนีคัส^fไว้บนภูเขาเกริซิม นอกจากคนเหล่านี้ ทรงปล่อยเมเนเลาส์ผู้ปกครองซึ่งกดขี่ข่มเหงเพื่อนร่วมชาติมากกว่าผู้อื่นไว้ด้วย

การกระทำของอปอลโลเนียสผู้ปกครองแคว้นมีเซีย

            กษัตริย์ทรงเกลียดชังชาวยิวยิ่งนัก ²⁴จึงทรงส่งอปอลโลเนียสผู้ปกครองแคว้นมีเซียไปพร้อมกับกำลังทัพสองหมื่นสองพันคน ทรงรับสั่งให้ฆ่าชายฉกรรจ์ทุกคน จับผู้หญิงและเด็กนำไปขายเป็นทาส ²⁵เมื่ออปอลโลเนียสมาถึงกรุงเยรูซาเล็ม เขาเสแสร้งว่ามาอย่างสันติ แล้วคอยจนถึงวันสับบาโตซึ่งเป็นวันศักดิ์สิทธิ์ เขาฉวยโอกาสที่ชาวยิวหยุดงาน สั่งทหารให้เดินขบวนสวนสนาม ²⁶แล้วฆ่าทุกคนที่ออกมาดูขบวน เขาวิ่งผ่านเมืองพร้อมกับทหาร ฆ่าคนเป็นจำนวนมาก

          ²⁷แต่ยูดาสมัคคาบีกับพรรคพวกอีกเก้าคนปลีกตัวไปยังถิ่นทุรกันดาร เขาหลบซ่อนอยู่ตามภูเขาพร้อมกับพวก เหมือนสัตว์ป่า กินแต่ผัก ไม่ยอมทำตนให้มีมลทิน^g                  

5 a ผู้เขียน 2 มคบ คิดว่ากษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 เสด็จมายึดกรุงเยรูซาเล็ม (ดู 5:11ฯ) เพราะเกิดการจลาจลที่นั่น (ข้อ 5ฯ) เหตุการณ์นี้น่าจะเกิดขึ้นในปี 168 ก่อน ค.ศ. ระหว่างการยกทัพไปทำสงครามกับอียิปต์เป็นครั้งที่สอง แต่ลำดับเหตุการณ์ใน 1 มคบ น่าจะตรงกับความจริงมากกว่า กษัตริย์อันทิโอคัสทรงปล้นพระวิหารหลังกลับจากสงครามครั้งแรกกับอียิปต์ในปี 169 ก่อน ค.ศ. (1 มคบ 1:16-24) การจลาจลเกิดขึ้นในฤดูร้อนปี 168 ก่อน ค.ศ. และอปอลโลเนียสผู้ปกครองชาวมีเซีย ปราบการจลาจลนี้ในปี 167 ก่อน ค.ศ. (1 มคบ 1:29-35; ดู 2 มคบ 5:24-26 ด้วย)

^b ผู้แต่ง 2 มคบ ชอบเล่าเรื่องอัศจรรย์ โดยเฉพาะนิมิตในท้องฟ้า (ดู 3:25; 10:29, 30; 11:8) ดังที่เคยสัญญาไว้ในอารัมภบท (2:21) จงเปรียบเทียบนิมิตเช่นนี้กับนิมิตที่โยเซฟุสเล่าในหนังสือ “สงครามของชาวยิว” ว่าประชาชนได้เห็นก่อนที่พระวิหารจะถูกทำลายในปี ค.ศ. 70

^c “จากเมืองหนึ่งไปอีกเมืองหนึ่ง” สำนวนแปลโบราณภาษาละตินว่า “จากเมืองนั้น” หมายถึงเมืองเปตรา เมืองหลวง * กษัตริย์อาเรตัสผู้นี้คือ อาเรตัสที่ 1 กษัตริย์ของชาวนาบาเทีย (ดู 1 มคบ 5:25 เชิงอรรถ h)

^d พระเจ้าทรงเลือกประชากรก่อน ต่อมาในภายหลังจึงทรงเลือกสถาบันทางศาสนา เช่นพระวิหาร ความคิดนี้ออกจะแปลกในพันธสัญญาเดิม (ดู ยรม 7:14) แต่จะชัดเจนขึ้นในพระวรสาร (มก 2:27)

^e ฟีลิปชาวฟรีเจียที่จะกล่าวถึงใน 6:11 และ 8:8 เป็นคนละคนกับฟีลิป พระสหายของกษัตริย์ ใน 9:29 และ 1 มคบ 6:14

^f อันโดรนีคัสผู้นี้ไม่ใช่คนเดียวกันกับที่กล่าวถึงใน 4:31ฯ เป็นเพียงผู้ปกครองเมืองหนึ่งแทนกษัตริย์ เช่นเดียวกับฟีลิป เขาคงอยู่ที่เมืองเชเคม เชิงภูเขาเกริซิม

^g ผู้เขียน 2 มคบ เรียงลำดับเหตุการณ์ต่างจากที่มีเล่าอยู่ใน 1 มคบ 1:53; 2:28

ชาวยิวถูกบังคับให้ร่วมศาสนพิธีของชาวกรีก

6 ¹ต่อมา กษัตริย์ทรงส่งชาวเอเธนส์ผู้อาวุโสคนหนึ่งมาบังคับชาวยิวให้ละทิ้งขนบประเพณีของบรรพบุรุษ และไม่ให้ดำเนินชีวิตตามบทบัญญัติของพระเจ้าอีกต่อไป ²เขายังต้องทำให้พระวิหารที่กรุงเยรูซาเล็มเป็นมลทิน โดยถวายพระวิหารแด่เทพซุสแห่งภูเขาโอลิมเปีย และถวายพระวิหารบนภูเขาเกรีซิมแด่เทพซุสองค์อุปถัมภ์ของคนต่างถิ่น ตามที่ชาวบ้านขอร้อง^{a 3}ความชั่วร้ายแผ่ขยายทั่วไปอย่างมากจนไม่มีผู้ใดทนได้ ⁴พระวิหารกลายเป็นสถานที่ที่ชนต่างชาติประพฤติเสเพล เสพสุรามึนเมา สนุกสนานกับหญิงโสเภณี ร่วมเพศกับผู้หญิงที่เฉลียงของพระวิหาร^b ทั้งยังนำของต้องห้ามเข้าไปข้างในด้วย ⁵พระแท่นบูชาจึงเต็มไปด้วยของถวายน่ารังเกียจที่ธรรมบัญญัติห้ามไว้

          ⁶มีข้อห้ามไม่ให้ถือวันสับบาโตหรืองานฉลองตามประเพณี และมิให้ประกาศตนว่าเป็นชาวยิว ⁷ในวันฉลองคล้ายวันเฉลิมพระชนมพรรษาทุกเดือน ทุกคนถูกบังคับให้กินเนื้อจากเครื่องบูชา และเมื่อถึงวันฉลองเทพดีโอนีซัส ทุกคนต้องสวมมงกุฎเถาวัลย์ร่วมเดินขบวนแห่เป็นเกียรติแด่เทพดิโอนีซัสด้วย

          ⁸ชาวเมืองโทเลมาอิส^cทูลกษัตริย์ให้ออกพระราชกฤษฎีกาบังคับให้เมืองกรีกที่อยู่ใกล้ปฏิบัติต่อชาวยิวเช่นเดียวกัน บังคับเขาให้กินเนื้อจากเครื่องบูชา ⁹และฆ่าผู้ที่ไม่ยินยอมรับขนบประเพณีกรีก จึงเห็นได้ชัดว่าภัยพิบัติยิ่งใหญ่เข้ามาใกล้แล้ว

          ¹⁰ดังเช่นหญิงสองคนที่ถูกกล่าวหาว่าทำพิธีสุหนัตบุตรของตน ถูกบังคับให้อุ้มทารกไว้ที่อก เดินประจานไปทั่วเมือง แล้วถูกโยนลงมาจากกำแพงเมือง ¹¹ชาวยิวคนอื่นที่มาชุมนุมกันในถ้ำใกล้ๆ เพื่อลอบฉลองวันสับบาโต ถูกฟ้องต่อฟิลิปแล้วถูกเผาทั้งเป็น เพราะเขาไม่กล้าป้องกันตนเพราะเห็นแก่ความศักดิ์สิทธิ์ของวันสับบาโต

พระเจ้าทรงจัดให้การเบียดเบียนเกิดผลดี

            ¹²ข้าพเจ้าเชิญชวนผู้อ่านหนังสือนี้มิให้รู้สึกท้อแท้เพราะเหตุร้ายเหล่านี้ แต่ให้พิจารณาว่าพระเจ้าทรงลงโทษเช่นนี้มิใช่เพื่อทำลาย แต่เพื่อตีสั่งสอนชนชาติของเรา ¹³เป็นเครื่องหมายแสดงพระกรุณายิ่งใหญ่ของพระเจ้าที่ไม่ทรงปล่อยให้คนบาปอยู่อย่างสบายได้นานโดยไม่ถูกลงโทษ แต่ทรงลงโทษเขาทันที ¹⁴องค์พระผู้เป็นเจ้าไม่ทรงตัดสินพระทัยปฏิบัติกับเราดังที่ทรงกระทำกับชนต่างชาติ พระองค์ทรงอดทนรอคอยจนกว่าเขาทำบาปถึงที่สุด จึงทรงลงโทษเขา ¹⁵แต่ทรงลงโทษเราทันทีโดยไม่ทรงรอให้เราทำบาปจนถึงที่สุด^{d 16}ดังนี้ พระองค์ไม่ทรงยุติพระเมตตาที่ทรงมีต่อเรา แต่ทรงบันดาลให้เราประสบเหตุร้ายเพื่อทรงตีสั่งสอนเรา พระองค์ไม่ทรงทอดทิ้งประชากรของพระองค์เลย ¹⁷ขอให้ถ้อยคำเหล่านี้เตือนความจำ บัดนี้ถึงเวลาแล้วที่จะเล่าเรื่องต่อไป

เอเลอาซาร์สละชีพเพื่อศาสนา

          ¹⁸เอเลอาซาร์ธรรมาจารย์สำคัญคนหนึ่ง มีอายุมากแล้ว แต่ยังสง่างาม ถูกบังคับให้อ้าปากกินเนื้อหมู ¹⁹แต่เขายอมตายอย่างมีเกียรติดีกว่าจะมีชีวิตอยู่อย่างน่าอับอาย จึงเต็มใจเดินไปยังสถานที่ทรมาน ²⁰เขาถ่มเนื้อหมูทิ้ง ประพฤติตนเหมาะสมกับผู้ที่ไม่ยอมกินอาหารที่ธรรมบัญญัติห้าม แม้จะต้องเสียชีวิต ²¹ผู้มีหน้าที่ดูแลการเลี้ยงที่ผิดบทบัญญัตินั้นแยกเขาออกไปเพราะความคุ้นเคยที่มีมานานแล้ว และขอร้องให้นำเนื้อที่ธรรมบัญญัติอนุญาตให้กินได้มากิน แสร้งทำเป็นกินเนื้อที่ถวายบูชาแล้วตามที่กษัตริย์ทรงบัญชา ²²ถ้าเขาทำเช่นนี้ เขาจะรอดตาย เขาได้รับความกรุณานี้เพราะมิตรภาพที่ยาวนาน ²³แต่เอเลอาซาร์ตัดสินใจอย่างน่าชื่นชมเหมาะสมกับอายุและเกียรติของความเป็นผู้อาวุโสน่าเคารพ เหมาะสมกับชีวิตไม่มีตำหนิตั้งแต่เยาว์วัย และเหมาะสมกับธรรมบัญญัติศักดิ์สิทธิ์ของพระเจ้า จึงบอกทันทีให้นำตนไปประหารชีวิต ²⁴“คนอายุอย่างเรานี้ไม่ควรจะเสแสร้งทำ เยาวชนหลายคนอาจจะคิดว่าเอเลอาซาร์อายุเก้าสิบปีแล้วยังเปลี่ยนใจไปดำเนินชีวิตอย่างคนต่างศาสนา ²⁵ถ้าข้าพเจ้าจะเสแสร้งทำเพื่อจะมีชีวิตอยู่ต่อไปเพียงเล็กน้อย ข้าพเจ้าก็จะเป็นเหตุให้เขาหลงผิด แล้วข้าพเจ้าจะมีมลทินได้รับความอับอายในวัยชรา ²⁶บัดนี้ข้าพเจ้าอาจพ้นโทษทัณฑ์ของมนุษย์ได้ แต่จะหนีไม่พ้นพระหัตถ์ของพระผู้ทรงสรรพานุภาพได้เลย ไม่ว่าข้าพเจ้าจะยังมีชีวิตอยู่หรือตายแล้ว ²⁷ดังนั้น ข้าพเจ้าจึงสละชีวิตอย่างกล้าหาญ ณ บัดนี้ เพื่อแสดงว่าข้าพเจ้าสมควรกับวัยชรา ²⁸จะได้เป็นตัวอย่างที่มีเกียรติให้เยาวชนเห็นว่า ควรเต็มใจตายอย่างกล้าหาญเพื่อธรรมบัญญัติศักดิ์สิทธิ์น่าเคารพ”^e

          พูดเช่นนี้แล้ว เขาก็เดินไปยังสถานที่ทรมานทันที ²⁹เมื่อผู้ที่นำเขาไปประหารชีวิตได้ยินคำพูดนี้ก็คิดว่าเอเลอาซาร์เสียสติ ผู้ที่เคยมีใจกรุณาต่อเขากลับเปลี่ยนใจเป็นศัตรู ³⁰ขณะที่เอเลอาซาร์ถูกเฆี่ยนตีใกล้จะตาย เขาคร่ำครวญว่า “องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงทราบทุกสิ่ง ทรงทราบว่าข้าพเจ้าอาจรอดพ้นความตายได้ ข้าพเจ้าถูกเฆี่ยนตี ร่างกายถูกทรมานอย่างสาหัส แต่จิตใจอดทนรับการทรมานด้วยความยินดีและเคารพยำเกรงพระองค์”

³¹เขาตายเช่นนี้ เป็นตัวอย่างความกล้าหาญและเป็นอนุสรณ์แห่งคุณธรรมทั้งแก่เยาวชนและแก่ประชากรส่วนใหญ่

6 a “ตามที่ชาวบ้านขอร้อง” แปลโดยคาดคะเน ต้นฉบับไม่ชัดเจน

^b ในสมัยกรีก-โรมัน ในบริเวณวิหารมีเฉลียงและห้องต่างๆ ที่ใช้เพื่องานเลี้ยงฉลองทางศาสนา ซึ่งบ่อยครั้งจะเลยเถิดกลายเป็นการประพฤติเสเพล ในวิหารของแคว้นซีเรียยังมี “โสเภณีศักดิ์สิทธิ์” ประจำสักการสถานด้วย

^c “ชาวเมืองโทเลมาอิส” แปลโดยคาดคะเน ชาวเมืองโทเลมาอิส (คือเมือง Acco ในปัจจุบัน) เป็นชาวกรีก เป็นศัตรูกับชาวยิว (ดู 13:25; 1 มคบ 5:15; 12:48)

^d ผู้เขียนหนังสือปรีชาญาณจะพัฒนาความคิดนี้ต่อไป โดยอธิบายว่าพระเจ้าทรงพากเพียรอดทนต่อชนต่างชาติอีกด้วย (ปชญ 11:10; 12:20-22) ส่วน “ทำบาปจนถึงที่สุด” (ดู ดนล 8:23; 9:24; 1 ธส 2:16) สำนวนนี้โบราณมาก (ดู ปฐก 15:16)

^e “ธรรมบัญญัติ” แปลตามตัวอักษรว่า “กฎหมายต่างๆ” สำหรับชาวยิวหมายถึงธรรมบัญญัติ (ดู 7:30; 10:26; 12:40; 15:9) ซึ่งเป็นเงื่อนไขของพันธสัญญา (ดู 1 มคบ 2:20) และเป็นประกันว่าพระเจ้าจะประทานพระพรให้ (ดู 2 มคบ 7:36; 8:15)

มารดาและบุตรเจ็ดคนยอมสละชีวิต a

7       ¹เหตุการณ์อีกเหตุการณ์หนึ่งเกิดขึ้น มารดาและบุตรเจ็ดคนถูกจับกุม กษัตริย์ทรงพยายามบังคับเขาให้กินเนื้อหมูซึ่งธรรมบัญญัติห้ามกิน โดยใช้แส้เฆี่ยนตีทรมาน ²บุตรคนหนึ่งพูดแทนพี่น้องว่า “พระองค์ทรงซักถามพวกเรานี้หวังจะทราบอะไรเล่า  เราพร้อมจะตายดีกว่าจะละเมิดธรรมบัญญัติของบรรพบุรุษ”

          ³กษัตริย์กริ้วยิ่งนัก รับสั่งให้นำกระทะและหม้อใบใหญ่มาตั้งบนเตาไฟ ⁴เมื่อกระทะและหม้อร้อนแล้ว พระองค์รับสั่งให้จับผู้ที่พูดแทนคนอื่นมาตัดลิ้น ถลกหนังศีรษะ ตัดมือตัดเท้าต่อหน้าพี่น้องและมารดา ⁵เมื่อเขาถูกกระทำเช่นนี้แล้ว กษัตริย์ทรงบัญชาให้โยนเขาลงทอดในกระทะทั้งเป็น ขณะที่ควันพลุ่งโขมงจากกระทะ มารดาและพี่น้องของเขาต่างพูดปลุกใจกันให้ยอมตายอย่างกล้าหาญด้วยถ้อยคำดังนี้ ⁶“พระเจ้า องค์พระผู้เป็นเจ้าทอดพระเนตรเห็นเราจากเบื้องบน ประทานกำลังให้แก่เราอย่างแท้จริง ดังที่โมเสสกล่าวในบทเพลงเมื่อยืนยันว่า ‘พระองค์จะทรงสงสารผู้รับใช้ของพระองค์’”

          ⁷เมื่อพี่คนแรกตายแล้ว เขาก็นำน้องชายคนที่สองมาทรมาน ถลกหนังศีรษะและผมบนศีรษะออก แล้วถามว่า “พร้อมจะกินหมูไหม หรือจะยอมถูกฉีกร่างกายทีละส่วน” ⁸แต่เขาตอบเป็นภาษาของบรรพบุรุษb ว่า “ไม่กิน” เขาจึงถูกทรมานเช่นเดียวกับพี่ชายคนแรก ⁹เมื่อใกล้จะตาย เขาพูดว่า “พระองค์ทรงโหดร้าย ทรงทำลายชีวิตปัจจุบันของพวกเราได้ แต่พระเจ้า กษัตริย์จอมจักรวาลจะทรงบันดาลให้เรากลับคืนชีพมีชีวิตตลอดไปc เพราะเราได้ตายเพื่อธรรมบัญญัติของพระองค์”

          ¹⁰ต่อจากนั้น คนที่สามก็ถูกทรมาน เมื่อถูกสั่ง เขาก็แลบลิ้นและยื่นมือออกมาอย่างกล้าหาญ ¹¹แล้วพูดอย่างภาคภูมิใจว่า “พระเจ้าประทานอวัยวะเหล่านี้ให้ข้าพเจ้า บัดนี้ข้าพเจ้าพร้อมจะสละอวัยวะเหล่านี้เพราะเห็นแก่ธรรมบัญญัติของพระองค์ ข้าพเจ้าหวังว่าจะได้รับอวัยวะเหล่านี้คืนมาอีกครั้งหนึ่ง”d

          ¹²กษัตริย์ทรงประหลาดพระทัยเช่นเดียวกับข้าราชบริพารที่หนุ่มคนนี้มีความกล้าหาญ จนไม่หวั่นไหวต่อการทรมานใดๆ ¹³เมื่อเขาตายแล้ว น้องชายคนที่สี่ก็ถูกทรมานเช่นเดียวกัน ¹⁴เมื่อใกล้จะตาย เขาพูดว่า “ตายด้วยน้ำมือมนุษย์เป็นสิ่งสวยงาม เมื่อมีความหวังว่าพระเจ้าจะประทานชีวิตให้อีก แต่พระองค์ ข้าแต่พระราชา พระองค์จะไม่มีวันได้กลับคืนพระชนมชีพอีกเลย”

          ¹⁵น้องชายคนที่ห้าก็ถูกนำมาทรมาน ¹⁶เขาเงยหน้าขึ้นจ้องมองกษัตริย์แล้วพูดว่า “แม้ทรงเป็นมนุษย์ พระองค์ก็ทรงอำนาจเหนือมนุษย์ ทรงทำตามพระประสงค์ได้ทุกอย่าง ขออย่าทรงคิดว่าพระเจ้าจะทรงทอดทิ้งชนชาติของเรา ¹⁷พระองค์ทรงรออีกไม่นาน ก็จะทรงเห็นพระอานุภาพยิ่งใหญ่ของพระเจ้า ผู้จะทรงลงโทษพระองค์และพระราชวงศ์”

          ¹⁸แล้วน้องชายคนที่หกก็ถูกนำออกมา เมื่อใกล้จะตายเขาพูดว่า “ขอพระองค์อย่าทรงเข้าพระทัยผิดเลย พวกเราถูกทรมานเช่นนี้ก็เพราะเราเป็นต้นเหตุ เราได้ทำบาปผิดต่อพระเจ้าของเรา ดังนั้น เหตุการณ์ประหลาดจึงเกิดขึ้น ¹⁹พระองค์ทรงกล้าต่อสู้พระเจ้า ขออย่าทรงคิดว่าจะทรงพ้นโทษได้”

          ²⁰เป็นเรื่องที่น่าชมเชยและน่าจดจำมารดาผู้นี้ตลอดไป นางเห็นบุตรทั้งเจ็ดคนตายในวันเดียวกัน ยังอดทนด้วยใจกล้าหาญเพราะมีความหวังในองค์พระผู้เป็นเจ้า ²¹นางมีความคิดสูงส่งอย่างยิ่ง มีความอ่อนโยนเยี่ยงสตรีและความกล้าหาญเยี่ยงบุรุษ นางเตือนใจบุตรแต่ละคนเป็นภาษาของบรรพบุรุษว่า  ²²”แม่ไม่รู้ว่าลูกมาอยู่ในครรภ์ของแม่ได้อย่างไร แม่มิใช่ผู้ที่ให้ลูกมีลมหายใจและชีวิต แม่มิใช่ผู้ที่จัดโครงสร้างของลูกแต่ละคน ²³แต่พระเจ้าผู้ทรงเนรมิตโลกทรงเป็นผู้ให้กำเนิดมนุษยชาติและทรงเป็นบ่อเกิดของทุกสิ่ง พระองค์จะทรงพระกรุณาประทานลมหายใจและชีวิตคืนให้แก่ลูก เพราะบัดนี้ลูกสละชีวิตของตนเพราะเห็นแก่ธรรมบัญญัติของพระองค์”

          ²⁴กษัตริย์อันทิโอคัสทรงคิดว่านางดูถูกพระองค์ ทรงสงสัยว่าน้ำเสียงของนางแสดงการเยาะเย้ย เมื่อน้องชายคนเล็กยังไม่ตาย กษัตริย์ทรงสัญญาทั้งด้วยพระวาจาและด้วยคำสาบานว่า จะทรงให้เขาร่ำรวยและมีความสุขมาก ถ้าเขาละทิ้งขนบประเพณีของบรรพบุรุษ พระองค์จะทรงแต่งตั้งเขาให้เป็นพระสหาย และจะทรงมอบตำแหน่งสูงให้ ²⁵เมื่อทรงเห็นว่าชายหนุ่มไม่สนใจ จึงทรงเรียกมารดา ตักเตือนนางให้แนะนำบุตรเพื่อช่วยชีวิตของเขาไว้ ²⁶กษัตริย์ทรงรบเร้านางอยู่นาน นางจึงรับปากว่าจะชักชวนบุตร ²⁷นางก้มลงที่ตัวบุตร ดูถูกกษัตริย์ผู้โหดร้าย พูดเป็นภาษาของบรรพบุรุษว่า “ลูกเอ๋ย สงสารแม่เถิด แม่อุ้มท้องลูกมาถึงเก้าเดือน ให้นมเลี้ยงลูกเป็นเวลาสามปี เลี้ยงดูและอบรมลูกมาจนถึงอายุเท่านี้ เอาใจใส่ลูกอย่างดีตลอดมา ²⁸ลูกเอ๋ย แม่ขอร้องให้ลูกมองดูสวรรค์และแผ่นดินเถิด  จงดูทุกสิ่งที่อยู่ในนั้น แล้วลูกจะรู้ว่าพระเจ้าทรงสร้างสิ่งเหล่านี้มิใช่จากสิ่งที่มีอยู่ก่อนe มนุษยชาติก็เกิดขึ้นโดยวิธีเดียวกัน ²⁹อย่ากลัวเพชฌฆาตผู้นี้ แต่จงแสดงตนเป็นผู้เหมาะสมกับพี่ๆของลูก จงยอมตาย เพื่อแม่จะได้รับลูกกลับคืนมาพร้อมกับพี่ๆของลูกในวันที่พระเจ้าจะทรงพระกรุณา”

          ³⁰นางพูดยังไม่จบf ชายหนุ่มก็ร้องว่า “คอยอะไรอยู่เล่า ข้าพเจ้าไม่ฟังพระบัญชาของกษัตริย์ ข้าพเจ้าฟังแต่คำสั่งของธรรมบัญญัติที่พระเจ้าประทานแก่บรรพบุรุษผ่านทางโมเสส ³¹แต่พระองค์ผู้ทรงก่อให้เกิดเหตุร้ายทั้งหมดนี้แก่ชาวฮีบรูg จะไม่ทรงพ้นจากพระหัตถ์ของพระเจ้าได้เลย ³²พวกเรารับความทุกข์ทรมานเพราะบาปของเรา ³³องค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงชีวิตกริ้วเราชั่วขณะเพื่อทรงลงโทษและตีสั่งสอนให้เราดีขึ้น แต่พระองค์จะทรงคืนดีกับผู้รับใช้ของพระองค์อีก ³⁴ส่วนพระองค์ ข้าแต่พระราชา พระองค์ทรงเป็นคนอธรรมและโหดเหี้ยมที่สุด ขออย่าได้ทรงทะนงอย่างไร้เหตุผล โดยมีความหวังเกินความจริง เมื่อทรงยกพระหัตถ์ทำร้ายบุตรของพระเจ้าh ³⁵พระองค์ยังไม่ทรงพ้นการตัดสินลงโทษจากพระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพและทรงเห็นทุกสิ่ง ³⁶บัดนี้ บรรดาพี่ที่ได้รับทรมานชั่วเวลาสั้นๆเพื่อจะได้ชีวิตนิรันดร ได้ตายเพราะความซื่อสัตย์ต่อพันธสัญญาของพระเจ้าi  ส่วนพระองค์ พระองค์จะทรงได้รับคำตัดสินลงโทษอย่างยุติธรรมจากพระเจ้าเพราะความหยิ่งยโส ³⁷ข้าพเจ้ายอมสละร่างกายและชีวิตเพื่อธรรมบัญญัติของบรรพบุรุษเหมือนกับพี่ๆ  ข้าพเจ้าวอนขอให้พระเจ้าทรงพระกรุณาต่อชนชาติยิวโดยรวดเร็ว วอนขอให้พระองค์ ข้าแต่พระราชา ต้องทรงรับทรมานอย่างสาหัส จนทรงยืนยันว่ามีพระเจ้าเพียงพระองค์เดียวj ³⁸พระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพทรงลงโทษชนชาติของเราอย่างยุติธรรม ข้าพเจ้าวอนขอให้พระพิโรธสิ้นสุด เพราะข้าพเจ้าและพี่ๆยอมรับทรมาน”

          ³⁹เมื่อทรงได้ยินดังนี้ กษัตริย์กริ้วยิ่งนัก ทรงทรมานเขาอย่างโหดเหี้ยมมากกว่าคนอื่น เพราะทรงทนคำเยาะเย้ยไม่ได้ ⁴⁰บุตรคนสุดท้ายตายโดยมิได้ละเมิดธรรมบัญญัติเลย เขาวางใจในองค์พระผู้เป็นเจ้าอย่างเต็มเปี่ยม ⁴¹มารดาของบุตรเหล่านี้ตายเป็นคนสุดท้าย

          ⁴²เราได้เล่าถึงงานเลี้ยงถวายบูชาและความทารุณอย่างไม่น่าเชื่อมาเพียงพอแล้ว

7 a ผู้เขียน 2 มคบ เล่าเรื่องของเอเลอาซาร์ ธรรมาจารย์ เป็นตัวอย่างแล้ว ยังเล่าตัวอย่างของมารดาและบุตรเจ็ดคน การเบียดเบียนครั้งนี้ใช้วิธีการทารุณโหดร้ายต่อสตรีและเด็กด้วย (ดู 1 มคบ 1:60ฯ) เรื่องนี้คงจะได้เกิดขึ้นจริง แต่ผู้เล่าแต่งเติมรายละเอียดให้น่าอ่านขึ้น เช่นคำพูดของบุคคลในเหตุการณ์ – ความศรัทธาต่อมรณสักขีทั้ง 7 ท่านในสมัยมัคคาบี แผ่ขยายเข้ามาในยุโรป มีการสร้างโบสถ์หลายแห่งถวายเกียรติแด่ท่าน งานเขียนที่มีขื่อว่า “การรับทรมานของพี่น้องมัคคาบี” เป็นที่นิยมมากในอดีต และเป็นแบบฉบับของวิธีเล่าประวัติการรับทรมานของบรรดามรณสักขี

b “ภาษาของบรรพบุรุษ” (ดูข้อ 21 และ 27) ผู้เขียนคงคิดว่า “ภาษาของบรรพบุรุษ” คือภาษาฮีบรู (ดู 12:37; 15:29) แต่โดยแท้จริง หญิงคนนั้นคงพูดเป็นภาษาอาราเมอิก

c ความเชื่อเรื่องการกลับคืนชีพของร่างกายมีกล่าวไว้อย่างไม่ชัดเจนใน โยบ 19:26-27 และ อสย 26:19 (ดูเชิงอรรถ) แต่กล่าวถึงอย่างชัดเจนเป็นครั้งแรกในหนังสือ 2 มคบ (ดูข้อ 11,14,23,29,36) และใน ดนล 12:2-3 หนังสือทั้งสองฉบับนี้สะท้อนเหตุการณ์ที่กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส ทรงเบียดเบียนชาวยิว (ดู ดนล 11 และ 2 มคบ 12:38-45; 14:46) พระเจ้าผู้ทรงสร้างสรรพสิ่งทรงพระอานุภาพที่จะประทานชีวิตใหม่ให้แก่มรณสักขีที่ยอมตายเพื่อยืนยันความเชื่อในพระองค์ – บรรดามรณสักขีเหล่านี้จะกลับคืนชีพ (ข้อ 23) มารับชีวิต (ข้อ 14 – ดู ยน 5:29) ซึ่งเป็นชีวิตนิรันดร (2 มคบ 7:9,36) ในสมัยเดียวกันนี้ เรายังพบคำสอนเรื่องอมตภาพ (ของมนุษย์) ซึ่งจะพัฒนาใน ปชญ 3:11 – 5:16 ในบริบทของความคิดแบบกรีกที่ไม่กล่าวถึงการกลับคืนชีพของร่างกายเลย แต่ความคิดของชาวยิวไม่แยกวิญญาณจากร่างกาย ความคิดเรื่องอมตภาพของมนุษย์จึงรวมการกลับคืนชีพของร่างกายไว้เป็นนัยด้วย ดังที่เราพบในเรื่องนี้ ข้อความนี้มิได้กล่าวอย่างชัดเจนถึงการกลับคืนชีพของมนุษย์ทุกคน แต่จำกัดพิจารณาเพียงกรณีของผู้ชอบธรรมเท่านั้น (ดูข้อ 14) ส่วน ดนล 12:2-3 กล่าวถึงการกลับคืนชีพของมนุษย์ทุกคนอย่างชัดเจน

d “แล้วกล่าว.......อีกครั้งหนึ่ง” สำนวนแปลโบราณภาษาละตินหลายฉบับละข้อนี้

e “มิใช่จากสิ่งที่มีอยู่ก่อน” เป็นการยืนยันอย่างชัดเจนครั้งแรกถึงความเชื่อว่าพระเจ้าทรงเนรมิตสร้างทุกสิ่งจากความว่างเปล่า (ดู ยน 1:3; คส 1:15ฯ ด้วย) ก่อนหน้านั้นมีกล่าวไว้เป็นนัยเท่านั้น เช่น อสย 44:24

f “พูดยังไม่จบ” แปลโดยคาดคะเน ต้นฉบับว่า “ยังกำลังพูดอยู่”

g “ชาวฮีบรู” ผู้เขียนจงใจใช้คำโบราณ “ฮีบรู” เทียบ 11:13; 15:37; ยดธ 10:12; 14:18 ผู้แปลพระคัมภีร์เป็นภาษากรีก (LXX) ใช้คำนี้น้อยมาก นอกจากในหนังสือปัญจบรรพ

h “บุตรของพระเจ้า” แปลได้อีกว่า “ผู้รับใช้จากสวรรค์”

i “เพื่อจะได้ชีวิตนิรันดร......พันธสัญญาของพระเจ้า” แปลโดยคาดคะเน ต้นฉบับไม่สมบูรณ์

j กษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 ทรงอ้างว่าทรงเท่าเทียมกับเทพเจ้า (ดู 9:12 เชิงอรรถ d) ความคิดที่ว่าพระเจ้าทรงปกครองทั่วจักรวาลเพียงพระองค์เดียว ไม่ทรงมีผู้ใดเท่าเทียมได้ ดู อสย 45:14; 1 พศด 17:20 และ บสร 36:4)

V. ชาวยิวได้รับอิสรภาพในการปฏิบัติศาสนกิจ

ยูดาสมัคคาบีต่อต้านกษัตริย์ซีเรีย^a

8 ¹ยูดาสมัคคาบีและพวกลอบเข้ามาตามหมู่บ้าน เชิญชวนญาติพี่น้องและคนอื่นๆ ที่ซื่อสัตย์ต่อลัทธิยูดายให้มารวมกันได้ประมาณหกพันคน ²เขาเหล่านั้นวอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าให้ทอดพระเนตรประชากรที่ถูกทุกคนเหยียบย่ำ และให้ทรงสงสารพระวิหารที่คนไม่ยำเกรงพระเจ้าทำให้เป็นมลทิน ³ให้ทรงพระกรุณาต่อเมืองซึ่งถูกทำลายจนเกือบจะราบ ให้ทรงแก้แค้นแทนโลหิตที่เรียกหาพระองค์ ⁴ให้ทรงระลึกถึงบรรดาเด็กไม่มีความผิดที่ถูกประหารชีวิตอย่างอยุติธรรม ให้ทรงระลึกถึงความผิดของผู้กล้าดูหมิ่นพระนามพระองค์ เพื่อแสดงว่าพระองค์ทรงเกลียดชังความชั่วร้าย ⁵เมื่อยูดาสมัคคาบีจัดกำลังพลแล้ว ชนต่างชาติไม่อาจต้านทานเขาได้ เพราะองค์พระผู้เป็นเจ้าทรงเลิกกริ้ว กลับมาแสดงพระเมตตาต่อเขา ⁶ยูดาสเข้าโจมตีเมืองและหมู่บ้านโดยฉับพลันและจุดไฟเผา เขายึดชัยภูมิที่ดีแล้วขับไล่ข้าศึกจำนวนไม่น้อย^bให้หนีไป ⁷เขาเลือกเข้าโจมตีในเวลากลางคืน ไม่นานนักชื่อเสียงความกล้าหาญของเขาก็เลื่องลือไปทุกแห่ง

นิคาโนร์และกอร์เกียสยกทัพมาทำสงคราม

          ⁸เมื่อฟีลิป^cเห็นว่ายูดาสขยายอำนาจปกครองได้มากขึ้นทุกที และประสบความสำเร็จบ่อยครั้งขึ้น จึงส่งสารไปถึงโทเลมี ผู้ปกครองแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซีย ขอให้ยกทัพมาช่วยปกป้องผลประโยชน์ของกษัตริย์ ⁹โทเลมีรีบเลือกนิคาโนร์ บุตรของปาโตรคลัส พระสหายเอกคนหนึ่งของกษัตริย์ ให้ยกกำลังพลจากชนชาติต่างๆ อย่างน้อยสองหมื่นคน ไปทำลายล้างชนชาติยิวทั้งหมด แล้วให้กอร์เกียสผู้มีตำแหน่งเป็นผู้บัญชาการทหารและชำนาญศึกยกทัพไปด้วย ¹⁰นิคาโนร์ตั้งใจจะขายเชลยศึกชาวยิวเป็นทาส เพื่อจะได้เงินสองพันตะลันต์มาจ่ายเป็นบรรณาการที่กษัตริย์ต้องทรงจ่ายแก่ชาวโรมัน ¹¹เขาจึงส่งคนไปแจ้งข่าวที่เมืองตามชายฝั่งทะเล เชิญชวนให้มาซื้อทาสชาวยิว สัญญาว่าจะให้ทาสเก้าสิบคนต่อเงินหนึ่งตะลันต์ เขาไม่เคยคิดว่าพระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพกำลังจะทรงลงโทษเขา

          ¹²ยูดาสรู้ข่าวว่านิคาโนร์กำลังยกทัพมา จึงแจ้งให้คนของตนรู้ว่าข้าศึกอยู่ใกล้แล้ว ¹³คนขลาดและผู้ที่ไม่วางใจในความเที่ยงธรรมของพระเจ้าต่างหนีไปอยู่ที่อื่น ¹⁴บางคนก็ขายทุกสิ่งที่ตนมี แล้ววอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าได้ทรงช่วยตนให้รอดชีวิต เพราะแม้ก่อนจะสู้รบกัน นิคาโนร์ผู้ไม่ยำเกรงพระเจ้าก็ขายตนไปแล้ว ¹⁵เขาวอนขอพระเจ้าให้ทรงช่วยเหลือ มิใช่เพราะบุญกุศลของตน แต่เพราะเห็นแก่พันธสัญญาที่ทรงกระทำกับบรรพบุรุษ และเพราะพระองค์ผู้ศักดิ์สิทธิ์และทรงพระสิริรุ่งโรจน์ทรงเรียกตนเป็นประชากรของพระองค์^d

          ¹⁶ยูดาสมัคคาบีเรียกชุมนุมกำลังพลของตนจำนวนหกพันคน ปลุกใจไม่ให้หวาดกลัวข้าศึก หรือกลัวชนต่างชาติจำนวนมากที่มาโจมตีเขาอย่างอยุติธรรม แต่ให้ต่อสู้อย่างกล้าหาญ ¹⁷ให้ระลึกอยู่เสมอว่าศัตรูได้ลบหลู่พระวิหารอย่างน่าเกลียด ทารุณ เยาะเย้ยชาวกรุงเยรูซาเล็ม และยกเลิกขนบประเพณีของบรรพบุรุษ ¹⁸เขาพูดว่า “คนเหล่านี้วางใจในอาวุธและความสามารถของตน แต่พวกเราวางใจในพระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพ พระองค์ทรงพยักพระพักตร์เท่านั้นก็ทรงทำลายได้ทั้งศัตรูที่มาจู่โจมพวกเราและโลกทั้งโลก” ¹⁹เขายังเตือนให้ระลึกถึงโอกาสที่พระเจ้าทรงช่วยบรรพบุรุษ เช่นในรัชสมัยของกษัตริย์เซนนาเคริบ เมื่อศัตรูจำนวนหนึ่งแสนแปดหมื่นห้าพันคนต้องถูกทำลาย ²⁰และในสมัยสงครามกับชาวกาลาเทียที่กรุงบาบิโลน ชาวยิวเพียงแปดพันคน^eร่วมกับชาวมาซิโดเนียสี่พันคนไปรบ เมื่อชาวมาซิโดเนียกำลังจะเพลี่ยงพล้ำ คนเพียงแปดพันคนก็ทำลายศัตรูหนึ่งแสนสองหมื่นคนได้ และปล้นข้าวของจำนวนมาก ทั้งนี้ก็เพราะความช่วยเหลือจากสวรรค์

²¹ยูดาสพูดปลุกใจทหารด้วยถ้อยคำเหล่านี้ ให้ยอมตายเพื่อธรรมบัญญัติและบ้านเกิดเมืองนอน แล้วแบ่งกองทัพออกเป็นสี่กอง ²²ให้พี่น้องของตน คือซีโมน โยเซฟ และโยนาธานบังคับบัญชาแต่ละกอง ซึ่งมีกำลังพลหนึ่งพันห้าร้อยคน ²³สั่งให้เอเลอาซาร์^fอ่านหนังสือศักดิ์สิทธิ์ให้ทุกคนฟัง และกล่าวเป็นสัญญาณว่า “พระเจ้าทรงช่วย”^g ต่อจากนั้นก็นำทหารกองแรกเข้าโจมตีนิคาโนร์ ²⁴พระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพทรงร่วมกับเขาในการสู้รบ เขาจึงฆ่าศัตรูได้มากกว่าเก้าพันคน ทำให้ทหารส่วนใหญ่ในกองทัพของนิคาโนร์บาดเจ็บและพิการ ทุกคนต้องหนีไป ²⁵เขายึดเงินของพ่อค้าที่ตั้งใจจะมาซื้อชาวอิสราเอลไปเป็นทาส ไล่ตามศัตรูเป็นระยะทางพอสมควรแล้วจึงกลับมา เพราะเป็นเวลาเย็นมากแล้ว ²⁶วันนั้นเป็นวันก่อนวันสับบาโต เขาจึงไล่ตามข้าศึกต่อไปไม่ได้ ²⁷เขารวบรวมอาวุธของข้าศึกและข้าวของที่ริบมาได้ แล้วหยุดงานในวันสับบาโต สรรเสริญพระเจ้ามากกว่าเดิม และขอบพระคุณพระองค์ที่ทรงพิทักษ์รักษาเขาให้ปลอดภัยจนถึงวันที่ทรงเริ่มสำแดงพระเมตตาแก่เขา ²⁸หลังวันสับบาโต เขาแบ่งของที่ริบมาได้ให้แก่ผู้ที่ถูกข่มเหง แก่หญิงม่ายและลูกกำพร้า ส่วนที่เหลือ เขากับพวกลูกๆ ก็แบ่งปันกัน ²⁹เมื่อแบ่งข้าวของเสร็จแล้ว เขาก็ร่วมใจกันอธิษฐานภาวนาวอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าให้ทรงพระเมตตา และทรงกลับคืนดีกับบรรดาผู้รับใช้ของพระองค์อย่างสมบูรณ์

ทิโมธีและบัคคีเดสพ่ายแพ้^h

            ³⁰ยูดาสและกำลังพลยังคงเผชิญหน้ากับกองทัพของทิโมธีและบัคคีเดส ฆ่าศัตรูได้มากกว่าสองหมื่นคน ยึดป้อมในที่สูงได้หลายป้อม เขาแบ่งข้าวของมากมายที่ปล้นมาได้เป็นสองส่วน ส่วนหนึ่งสำหรับตนและทหาร อีกส่วนหนึ่งสำหรับผู้ที่ถูกข่มเหง ลูกกำพร้า หญิงม่ายและคนชรา ³¹เขารวบรวมอาวุธของศัตรูนำไปเก็บไว้อย่างดีในที่เหมาะสม นำของเชลยที่เหลือไปกรุงเยรูซาเล็ม ³²เขาประหารชีวิตผู้บัญชาการⁱกองทัพของทิโมธี ผู้บัญชาการผู้นี้เป็นคนเลวร้ายที่สุด ทำร้ายชาวยิวจำนวนมาก ³³ขณะที่ฉลองชัยชนะที่กรุงเยรูซาเล็ม ยูดาสและกำลังพลเผาคนที่จุดไฟเผาประตูพระวิหาร^j และเผาคัลลิสเธเนสซึ่งหลบซ่อนอยู่ในบ้านเล็กๆ หลังหนึ่ง คัลลิสเธเนสจึงได้รับโทษสาสมกับความอธรรมของตน

นิคาโนร์ต้องหนีและยอมรับว่ามีพระเจ้า

            ³⁴นิคาโนร์ผู้สมควรจะถูกสาปแช่ง นำพ่อค้าหนึ่งพันคนมาคอยซื้อชาวยิว ³⁵แต่องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงช่วยเหลือผู้ที่นิคาโนร์คิดว่าไร้ค่า คนเหล่านี้ทำให้เขาต้องตกต่ำ ต้องถอดเสื้อผ้าหรูหราออก หลบหนีไปตามทุ่งนาคนเดียวเหมือนทาสที่หลบหนี เขาโชคดีที่ไปถึงเมืองอันทิโอกได้ ทั้งๆที่กองทัพของตนถูกทำลายสิ้นแล้ว ³⁶นิคาโนร์เคยสัญญากับชาวโรมันว่าจะจ่ายบรรณาการให้โดยขายชาวกรุงเยรูซาเล็มที่จับเป็นเชลย บัดนี้ เขาต้องยืนยันว่าชาวยิวมีพระเจ้าผู้ทรงป้องกัน จึงไม่มีใครเอาชนะได้ เพราะชาวยิวเหล่านี้ปฏิบัติตามธรรมบัญญัติที่พระองค์ประทานให้

8 a เรื่องนี้ต่อจากเรื่องราวใน 5:27 ผู้เขียนรวมเรื่องราวที่ 1 มคบ 2 เล่าว่าเป็นการกระทำของมัทธาธีอัสกับกิจการของยูดาสก่อนที่กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสจะขึ้นครองราชย์ (1 มคบ 3:1-16)

^b “ขับไล่ข้าศึกจำนวนไม่น้อย” บางคนแปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละตินว่า “ฆ่าหลายศพ”

^c ฟีลิปผู้นี้คือผู้ปกครองกรุงเยรูซาเล็ม (ดู 5:22,23 เชิงอรรถ f) ขึ้นกับโทเลมีผู้บัญชาการกองทัพในแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซีย

^d “เพราะ...ทรงเรียกตนเป็นประชากรของพระองค์” แปลตามตัวอักษรว่า “เพราะการเรียกพระนามศักดิ์สิทธิ์และสิริรุ่งโรจน์ของพระองค์เหนือเขา” (ดู 1 มคบ 7:37) เป็นสำนวนภาษาฮีบรู (เทียบ ฉธบ 28:10; 2 ซมอ 12:28; 1 พกษ 8:43; อสย 4:1)

^e พระคัมภีร์ไม่เคยกล่าวถึงการรบกับชาวกาลาเทียที่กรุงบาบิโลนครั้งนี้เลย ข้อความนี้อาจพาดพิงถึงชาวยิวที่ได้ต่อสู้กับทหารชาวกาลาเทียที่โมโลน แม่ทัพของแคว้นมีเดียจ้างเมื่อเป็นกบฏต่อกษัตริย์ซีเรีย ในโอกาสนี้ ชาวยิวยกทัพไปช่วยกษัตริย์ซีเรีย

^f “เอเลอาซาร์” ต้นฉบับภาษาละตินและอาร์เมเนียนว่า “เอสดรีอัส” (เทียบ 12:36) เอเลอาซาร์ผู้นี้เป็นคนเดียวกับอาซาริยาห์ใน 1 มคบ 5:18, 56

^g “พระเจ้าทรงช่วย” แม่ทัพกรีกและโรมันมักจะให้คำเป็นสัญญาณในการออกรบ สัญญาณของยูดาสนี้มาจากหนังสือพระคัมภีร์ที่เพิ่งอ่าน (เทียบ 1 มคบ 3:48)

^h ข้อความนี้ (ข้อ 30-33) แทรกเข้ามาในเรื่องของนิคาโนร์ ซึ่งจะดำเนินต่อไปในข้อ 34 เพื่อเป็นตัวอย่างอีกเรื่องหนึ่งที่พระเจ้าทรงลงโทษผู้เบียดเบียนชาวยิว

ⁱ “ผู้บัญชาการ” แปลตามตัวอักษรว่า “หัวหน้าเผ่า” ซึ่งคงจะเป็นหัวหน้าชนเผ่าอาหรับในกองทัพของทิโมธี (12:10ฯ)

^j “คนที่จุดไฟเผาประตูพระวิหาร” คงจะหมายถึงบรรดาทหารที่ได้รับคำสั่งจากผู้บัญชาการแคว้นมีเซียที่สั่งให้เผาประตูพระวิหาร (เทียบ 1 มคบ 3:31) * เราไม่รู้ว่าคัลลิสเธเนสผู้นี้เป็นใคร คงเป็นชาวยิวที่นิยมอารยธรรมกรีก

วาระสุดท้ายของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส

9 ¹ขณะนั้น กษัตริย์อันทิโอคัสต้องเสด็จกลับมาจากแคว้นเปอร์เซียอย่างน่าอับอาย ²พระองค์เคยเสด็จเข้าเมืองเปอร์เซโปลิส พยายามจะปล้นวิหาร^a และยึดเมือง แต่ชาวเมืองรีบจับอาวุธเพื่อป้องกัน จนกระทั่งกษัตริย์อันทิโอคัสทรงถูกชาวเมืองขับไล่ ต้องถอยทัพกลับไปอย่างน่าอับอาย ³เมื่อประทับอยู่ที่เมืองเอกบาทานา^b กษัตริย์อันทิโอคัสทรงทราบเรื่องที่เกิดขึ้นกับนิคาโนร์และกองทัพของทิโมธี ⁴พระองค์กริ้วมาก ทรงคิดจะลงโทษชาวยิวแทนผู้ที่ทำให้พระองค์ต้องหลบหนีอย่างน่าอับอาย จึงรับสั่งให้ผู้ขับรถศึกรีบเดินทางต่อไปโดยไม่หยุดจนกว่าจะถึงปลายทาง แต่การตัดสินลงโทษจากสวรรค์อยู่ใกล้พระองค์แล้ว เพราะพระองค์ตรัสอย่างโอหังว่า “เมื่อเราไปถึง เราจะทำให้กรุงเยรูซาเล็มเป็นสุสานของชาวยิว”

          ⁵แต่องค์พระผู้เป็นเจ้าพระเจ้าแห่งอิสราเอลทรงเห็นทุกสิ่ง ทรงบันดาลให้เกิดแผลที่มองไม่เห็นและรักษาไม่ได้ ทันทีที่ตรัสจบ กษัตริย์ต้องทรงทรมานอย่างยิ่งในพระนาภี และทรงเจ็บปวดอย่างสาหัสที่พระอันตคุณ(ลำไส้) ⁶เป็นโทษทัณฑ์อย่างสาสมสำหรับผู้ที่เคยทรมานลำไส้ของผู้อื่นด้วยเครื่องทรมานแปลกๆ หลายอย่าง ⁷พระองค์ไม่ทรงเลิกประพฤติอย่างโอหัง กลับทรงหยิ่งยโสยิ่งขึ้น กริ้วชาวยิวอย่างรุนแรง ทรงสั่งให้ขับรถศึกเร็วขึ้น ทันใดนั้นก็ทรงตกจากรถที่กำลังแล่นไปอย่างรวดเร็ว การตกอย่างรุนแรงนี้ทำให้พระวรกายทุกส่วนยับเยิน ⁸ผู้ที่เคยคิดว่าตนมีอำนาจสั่งคลื่นในทะเล และคิดว่าตนอยู่เหนือผู้อื่น ชั่งยอดเขาได้ด้วยตาชั่ง บัดนี้กลับต้องถูกโยนลงกับพื้น ต้องถูกแบกขึ้นแคร่หามไป แสดงให้ทุกคนเห็นพระอานุภาพของพระเจ้าอย่างชัดเจน ⁹นัยน์ตา^cของคนอธรรมผู้นี้มีหนอนไต่ยั้วเยี้ย ขณะที่ยังไม่ตาย เขาต้องได้รับความทรมานอย่างสาหัส เนื้อหนังเน่าส่งกลิ่นเหม็นจนกองทัพทั้งหมดต้องคลื่นเหียนเพราะความเน่าเปื่อย ¹⁰ผู้ที่เคยคิดว่าตนเอื้อมหยิบดวงดาวบนท้องฟ้าลงมาได้ บัดนี้กลับไม่มีผู้ใดยอมเข้ามาแบกร่างขึ้น เพราะกลิ่นเหม็นสุดจะทนได้

          ¹¹ในที่สุด พระองค์ทรงท้อแท้หมดหวัง ทรงยอมเลิกโอหัง ทรงเริ่มเข้าใจว่าความทรมานอย่างต่อเนื่องเช่นนี้มาจากการที่พระเจ้าทรงเฆี่ยนตีพระองค์ ¹²เมื่อทรงทนความเหม็นในพระวรกายไม่ได้ พระองค์ตรัสว่า “ถูกต้องแล้วที่จะต้องอยู่ภายใต้อำนาจของพระเจ้า มนุษย์ที่รู้จักตายต้องไม่คิดว่าตนเท่าเทียมกับพระเจ้า”^d

          ¹³คนชั่วร้ายคนนี้เริ่มอธิษฐานภาวนาต่อองค์พระผู้เป็นเจ้า ผู้จะไม่ทรงพระเมตตาต่อเขาอีกต่อไปว่า ¹⁴ก่อนนั้นตนเคยคิดจะรีบไปทำลายเมืองศักดิ์สิทธิ์ให้ราบ แล้วทำให้เป็นสุสาน บัดนี้ ตนจะปล่อยเมืองนั้นให้เป็นอิสระ ¹⁵ก่อนนั้นตนเคยคิดว่าชาวยิวไม่สมควรจะได้รับการฝังศพ แต่ควรนำไปโยนพร้อมกับทารกให้แร้งและสัตว์ป่ากิน บัดนี้ตนจะให้มีสิทธิเท่าเทียมกับชาวเอเธนส์ ¹⁶ตนสัญญาว่าจะตกแต่งพระวิหารที่เคยปล้นมาแล้วด้วยของถวายที่ดีที่สุด ตนจะนำภาชนะศักดิ์สิทธิ์มาคืนให้มากกว่าที่เคยนำไป จะจัดถวายค่าใช้จ่ายสำหรับเครื่องบูชาจากรายได้ของตน ¹⁷ยิ่งกว่านั้น ตนจะกลับใจเป็นยิวด้วย จะไปทุกแห่งที่มีผู้คนอยู่ แล้วประกาศพระอานุภาพของพระเจ้า

กษัตริย์อันทิโอคัสทรงเขียนพระราชสาสน์ถึงชาวยิว

            ¹⁸การตัดสินลงโทษอย่างยุติธรรมของพระเจ้ามาถึงแล้ว ความทรมานที่พระองค์ทรงได้รับจึงไม่ลดน้อยลง ทรงรู้สึกหมดหวังสำหรับพระองค์ จึงทรงเขียนพระราชสาสน์ถึงชาวยิวดังต่อไปนี้

          ¹⁹“อันทิโอคัสกษัตริย์และผู้บัญชาการกองทัพ^e ขอส่งความสุขและความปรารถนาดีมายังพลเมืองชาวยิวที่นับถือ ขอให้ท่านอยู่อย่างเป็นสุข ²⁰ถ้าท่านและลูกหลานอยู่สบายดี การงานดำเนินไปดังที่ท่านปรารถนา ข้าพเจ้าขอบพระคุณสวรรค์^fยิ่งนัก ²¹บัดนี้ข้าพเจ้าป่วย ข้าพเจ้ายินดีระลึกถึงความเคารพและความปรารถนาดีที่ท่านมีต่อข้าพเจ้า^g เมื่อกลับมาจากแคว้นเปอร์เซีย ข้าพเจ้าเจ็บป่วยเป็นโรคที่ทรมานอย่างมาก ข้าพเจ้าคิดว่าจำเป็นต้องวางแผนสำหรับความปลอดภัยของทุกคน ²²ข้าพเจ้ามิได้หมดหวังกับสภาพของตน ข้าพเจ้ายังหวังอย่างมากที่จะหายจากโรคนี้ ²³ข้าพเจ้าระลึกได้ว่าเมื่อพระบิดาเสด็จไปรบ^hยังแคว้นทางเหนือ พระองค์ทรงแต่งตั้งผู้ที่สืบราชสมบัติ ²⁴เพื่อว่าถ้ามีเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิดเกิดขึ้น หรือมีข่าวลือที่ไม่ดี ประชาชนทั่วแผ่นดินจะไม่วุ่นวายเมื่อรู้ว่าผู้ใดได้รับอำนาจปกครองสืบต่อไป ²⁵ข้าพเจ้ารู้ดีว่าผู้ปกครองเมืองใกล้เคียง โดยเฉพาะที่มีอาณาเขตติดต่อกับอาณาจักรของเรา คอยเฝ้าหาโอกาสและคอยดูว่าเหตุการณ์จะเป็นอย่างไร ข้าพเจ้าจึงแต่งตั้งอันทิโอคัสบุตรของข้าพเจ้าให้เป็นกษัตริย์ อันทิโอคัสผู้นี้ข้าพเจ้าเคยฝากไว้กับท่านเกือบทุกคนแล้ว เมื่อข้าพเจ้าต้องรีบยกทัพไปรบในแคว้นทางเหนือ ข้าพเจ้ายังเขียนจดหมายอีกฉบับหนึ่งถึงเขาแนบมาด้วย^{i 26}ข้าพเจ้าขอร้องท่านทุกคนให้ระลึกถึงบุญคุณทั้งส่วนรวมและส่วนตัวที่ท่านแต่ละคนได้รับ ขอให้ท่านรักษาความปรารถนาดีต่อข้าพเจ้าและต่อบุตรของข้าพเจ้าต่อไป ²⁷ข้าพเจ้ามั่นใจว่าเขาจะปฏิบัติต่อท่านตามคำแนะนำของข้าพเจ้าอย่างเป็นธรรมและมีเมตตา”

          ²⁸คนชั่วร้ายผู้หมิ่นประมาทพระเจ้าผู้นี้ต้องทนทรมานอย่างสาหัส ดังที่เขาเคยทรมานผู้อื่น และสิ้นชีวิตอย่างน่าสังเวชในแถบภูเขาต่างแดน^{j 29}ฟีลิปซึ่งเติบโตมาพร้อมกับพระองค์ นำพระศพกลับมา แต่เพราะไม่ไว้ใจพระโอรสของกษัตริย์อันทิโอคัส เขาจึงไปอยู่กับกษัตริย์โทเลมี ฟีโลเมเตอร์^kที่อียิปต์

9 a แท้จริงแล้ว วิหารนี้อยู่ที่เมืองเอลีมาอิส ทางเหนือของเมืองเปอร์เซโปลิส (1 มคบ 6:1ฯ) แต่ผู้เขียนอาจเลือกเมืองเปอร์เซโปลิสเป็นฉากของเหตุการณ์ เพราะเป็นเมืองที่ทุกคนรู้จักดีกว่า

^b เมือง “เอกบาทานา” ในสมัยนี้คือเมืองฮามาดาน 724 กิโลเมตร ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองเปอร์เซโปลิส แท้จริงแล้ว กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส สิ้นพระชนม์ที่เมืองทาเบ ครึ่งทางระหว่างเมืองทั้งสองนี้

^c “นัยน์ตา” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละตินและอาร์เมเนียน ต้นฉบับภาษากรีกว่า “ร่างกาย” อาการของโรคที่ทำให้กษัตริย์อันทิโอคัสสิ้นพระชนม์นี้ไม่เป็นที่รู้จักในตำราแพทย์ ผู้เขียนคงใช้จินตนาการบรรยายให้เห็นว่า ความตายของทรราชเป็นการลงโทษจากพระเจ้า (เทียบ ยดธ 16:17; อสย 14:11; กจ 12:23) เทียบรายละเอียดที่โยเซฟุสบรรยายถึงการสิ้นพระชนม์ของกษัตริย์เฮโรดมหาราช ใน Ant. Jud.; 1 มคบ 6:9 เล่าเหตุการณ์นี้อย่างตรงไปตรงมามากกว่า

^d “เท่าเทียมกับพระเจ้า” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละติน ต้นฉบับภาษากรีกว่า “คิดโอหัง”

^e “ผู้บัญชาการกองทัพ” เป็นตำแหน่งหัวหน้าผู้ปกครองเมือง ซึ่งในที่นี้หมายถึงเมืองอันทิโอก พระราชสาสน์ฉบับนี้คงเป็นพระราชสาสน์ที่กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส ทรงเขียนไปถึงชาวเมืองอันทิโอก (“พลเมืองที่นับถือ”) แต่ยาโสนชาวไซรีน ผู้เขียน 2 มคบ ใช้พระราชสาสน์ฉบับนี้ให้เป็นพระราชสาสน์ถึงชาวยิว

 ^f ข้าพเจ้าขอบพระคุณสวรรค์” แปลโดยคาดคะเน ตามตัวอักษรว่า “(ข้าพเจ้า)มีความหวังในสวรรค์”

^g “ที่ท่านมีต่อข้าพเจ้า” แปลตามตัวอักษรว่า “ของท่าน”

^h “เสด็จไปรบ” แปลโดยคาดคะเน ตามตัวอักษรว่า “ตั้งค่าย”

ⁱ “แนบมาด้วย” ผู้เขียนมิได้คัดลอกพระราชสาสน์ฉบับนี้ เพราะไม่มีสำเนาในมือ มีแต่สำเนาของพระราชสาสน์ถึงชาวเมืองอันทิโอกเท่านั้น

^j น่าสังเกตลีลาการเขียนที่เปลี่ยนไป ขณะที่พระราชสาสน์ของกษัตริย์เขียนเป็นภาษาทางการ แสดงความเป็นมิตรต่อชาวยิว ผู้เขียน 2 มคบ เปลี่ยนลีลาเป็นการประณามกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสอย่างรุนแรง

^k รายละเอียดนี้ขัดกับ 1 มคบ 6:55, 63 ฟีลิปคงอยู่ที่อียิปต์จนถึงปลายปี 163 ก่อน ค.ศ. (ดู 13:33)

การชำระพระวิหาร

10 ¹องค์พระผู้เป็นเจ้าทรงนำยูดาสมัคคาบีและพวกไปยึดพระวิหารและกรุงเยรูซาเล็มคืนมา ²เขาทั้งหลายทำลายแท่นบูชาที่ชนต่างชาติสร้างขึ้นในตลาด และในบริเวณพระวิหาร ³เขาชำระพระวิหารให้หมดมลทินและสร้างพระแท่นบูชาใหม่ แล้วใช้หินเหล็กไฟตีให้เกิดประกาย เพื่อก่อไฟเผาเครื่องบูชาหลังจากหยุดมาเป็นเวลาสองปี เผากำยาน จุดตะเกียง และตั้งขนมปังถวาย ⁴เมื่อทำเสร็จแล้ว เขาก็กราบลงที่พื้น ทูลขอองค์พระผู้เป็นเจ้า อย่าทรงปล่อยให้เขาต้องประสบเคราะห์ร้ายเช่นนี้อีก ถ้าเขาทำบาปเมื่อใด ก็ขอทรงลงโทษเขาแต่พอประมาณ อย่าทรงมอบเขาแก่ชนต่างชาติที่ดูหมิ่นพระเจ้าและทำทารุณ ⁵เขาชำระพระวิหารในวันครบรอบปีที่ชนต่างชาติทำให้พระวิหารเป็นมลทิน คือวันที่ยี่สิบห้าเดือนคิสเลฟ^{a 6}เขาฉลองด้วยความยินดีเป็นเวลาแปดวันเหมือนเทศกาลอยู่เพิง ระลึกว่าก่อนหน้านั้นไม่นานเขาฉลองเทศกาลอยู่เพิงไม่ได้ เพราะกระจัดกระจายอยู่ตามภูเขาและในถ้ำเหมือนสัตว์ป่า ⁷บัดนี้ เขาถือท่อนไม้พันด้วยเถาวัลย์ และถือกิ่งไม้เขียวหรือกิ่งปาล์ม เดินเป็นขบวนร้องเพลงสรรเสริญพระเจ้าผู้ทรงช่วยให้เขาชำระพระวิหารของพระองค์ได้ ⁸เขาจึงชุมนุมกันกำหนดให้ชนชาติยิวทั้งชาติจัดงานฉลองวันเหล่านี้ทุกปี^b ซึ่งทุกคนก็เห็นด้วย

VI. ยูดาสสู้รบกับชนชาติใกล้เคียง

และสู้รบกับลีเซียสแม่ทัพของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5

เริ่มรัชสมัยของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5

            ⁹เราเพิ่งเล่าถึงวาระสุดท้ายของกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส ¹⁰บัดนี้ เราจะเล่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในรัชสมัยของกษัตริย์อันทิโอคัส ยูปาเตอร์ บุตรของคนที่ดูหมิ่นพระเจ้าผู้นั้น และจะสรุปเหตุร้ายที่เป็นผลของสงคราม^{c 11}เมื่อกษัตริย์อันทิโอคัส ยูปาเตอร์สืบราชสมบัติต่อมา ก็ทรงแต่งตั้งลีเซียสผู้ปกครองแคว้นซีเรียใต้และแคว้นฟีนีเซียให้เป็นผู้สำเร็จราชการ ¹²โทเลมี มาโครน เคยปกครองทั้งสองแคว้นนี้มาก่อน เขาพยายามปฏิบัติต่อชาวยิวอย่างยุติธรรม เพื่อชดเชยความอยุติธรรมที่ชาวยิวเคยได้รับ เขาพยายามมีความสัมพันธ์อย่างดีกับชาวยิว ¹³เพราะเหตุนี้ บรรดาพระสหายของกษัตริย์จึงฟ้องเขาต่อกษัตริย์อันทิโอคัส ยูปาเตอร์ ทุกคนเรียกโทเลมีว่าผู้ทรยศ เพราะเขาทิ้งเกาะไซปรัส^d ซึ่งกษัตริย์ฟีโลเมเตอร์ทรงมอบหมายให้เขาปกครอง ไปสวามิภักดิ์ต่อกษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนส เมื่อโทเลมีคิดว่าตนปฏิบัติหน้าที่อย่างมีเกียรติไม่ได้ จึงฆ่าตัวตายด้วยการดื่มยาพิษ

กอร์เกียสและป้อมปราการของชาวอีดูเมอา

            ¹⁴เมื่อกอร์เกียสขึ้นเป็นผู้ปกครองแคว้นอีดูเมอา เขาจ้างทหารต่างชาติแล้วหาโอกาสทำสงครามกับชาวยิวอยู่เสมอ ¹⁵เวลาเดียวกัน ชาวอีดูเมอาซึ่งคุมป้อมปราการสำคัญก็รังควานชาวยิว ต้อนรับทุกคนที่ถูกขับไล่จากกรุงเยรูซาเล็ม เพื่อยั่วยุชาวยิวให้ทำสงคราม ¹⁶ยูดาสมัคคาบีและพวกอธิษฐานภาวนาทูลวอนขอพระเจ้าให้ทรงสู้รบเป็นฝ่ายตน แล้วจึงรีบเคลื่อนทัพไปยังป้อมปราการของชาวอีดูเมอา ¹⁷เมื่อโจมตีอย่างรุนแรงแล้ว เขาก็เข้ายึดสถานที่นั้นได้ ขับไล่ทหารที่เฝ้ากำแพงออกไป แล้วฆ่าฟันทุกคนที่เขาพบ มีผู้คนตายไม่น้อยกว่าสองหมื่นคน ¹⁸แต่ไม่น้อยกว่าเก้าพันคนหนีไปหลบภัยในป้อมปราการมั่นคงมากสองป้อม มีเสบียงอาหารและทุกสิ่งที่จำเป็นเพื่อต่อต้านการถูกล้อม ¹⁹ยูดาสมัคคาบีให้ซีโมน โยเซฟ และศักเคียส รวมทั้งทหารจำนวนมากพอที่จะล้อมป้อมต่อไปอยู่ที่นั่น แล้วยกทัพไปยังที่ที่มีความต้องการเร่งด่วนกว่า ²⁰แต่ทหารของซีโมนบางคนที่เห็นแก่เงิน ยอมรับสินบนจากผู้ที่อยู่ในป้อม เขารับเงินเจ็ดหมื่นดรักมา แล้วปล่อยให้คนจำนวนหนึ่งหนีไป ²¹เมื่อยูดาสรู้ว่าเกิดอะไรขึ้น เขาก็เรียกประชุมหัวหน้าประชากร กล่าวหาผู้ที่ขายญาติพี่น้องเพื่อเงิน แล้วปล่อยศัตรูเป็นอิสระให้กลับมาสู้รบกับตน ²²เขาจึงสั่งประหารชีวิตผู้ทรยศ แล้วยึดป้อมทั้งสองป้อมได้ทันที ²³ยูดาสทำการรบครั้งใดก็ประสบความสำเร็จทุกครั้ง เขาประหารชีวิตคนที่อยู่ในป้อมปราการทั้งสองป้อมนั้นมากกว่าสองหมื่นคน^e

ยูดาสชนะทิโมธีและยึดเมืองเกเซอร์^f

            ²⁴ทิโมธีซึ่งแต่ก่อนเคยแพ้ชาวยิว รวบรวมกำลังพลต่างชาติจำนวนมาก และกองทหารม้าจากแคว้นอาเซียจำนวนไม่น้อย ยกมาเพื่อใช้กำลังยึดแคว้นยูเดีย ²⁵เมื่อทิโมธีมาถึง ยูดาสมัคคาบีกับคนของเขาโปรยฝุ่นบนศีรษะเพื่ออธิษฐานภาวนาต่อพระเจ้า สวมผ้ากระสอบ ²⁶กราบลงหน้าพระแท่นบูชา วอนขอพระเจ้าให้ทรงพระเมตตาต่อเขา และแสดงพระองค์เป็นศัตรูต่อศัตรูของเขา เป็นปรปักษ์ต่อปรปักษ์ของเขา ดังที่ธรรมบัญญัติกล่าวไว้

          ²⁷เมื่ออธิษฐานจบแล้ว เขาจับอาวุธออกจากเมืองไประยะหนึ่ง แล้วหยุดใกล้ศัตรู ²⁸พอรุ่งสาง กองทัพทั้งสองฝ่ายก็เข้าปะทะกัน ฝ่ายหนึ่งมั่นใจว่าจะประสบความสำเร็จและมีชัยชนะ เพราะความกล้าหาญของตน และเพราะมีความวางใจในองค์พระผู้เป็นเจ้าด้วย ส่วนอีกฝ่ายหนึ่งสู้รบเพราะความโกรธ

          ²⁹ขณะที่กำลังสู้รบกันอย่างดุเดือด ศัตรูเห็นชายห้าคนปรากฏบนท้องฟ้า สูงสง่า ขี่ม้าสายบังเหียนทองคำนำหน้าชาวยิว ³⁰ชายห้าคนนี้นำยูดาสมาอยู่ตรงกลาง ใช้โล่ล้อมเขาไว้ บังเขาไม่ให้ถูกอาวุธบาดเจ็บ ยิงธนู ขว้างสายฟ้าเข้าใส่ศัตรู ทำให้ศัตรูตกตะลึงและนัยน์ตาบอดไป ศัตรูจึงสับสนอลหม่าน แตกกระจัดกระจายไป^{g 31}ทหารราบสองพันห้าร้อยคนและทหารม้าหกร้อยคนถูกฆ่าตาย ³²ทิโมธีหนีเข้าไปในป้อมที่มั่นคงชื่อเกเซอร์ มีเคเรอัสเป็นผู้บังคับบัญชาป้อม^{[1] 33}ยูดาสมัคคาบีและคนของเขาล้อมป้อมไว้เป็นเวลาสี่วัน^[2]ด้วยความมุ่งมั่น ³⁴คนที่อยู่ในป้อมวางใจในความมั่นคงของสถานที่ กล่าวดูหมิ่นพระเจ้าและด่าแช่งอย่างหยาบคายอยู่ตลอดเวลา ³⁵รุ่งเช้าวันที่ห้า ชายหนุ่มยี่สิบคนในกองทัพของยูดาสมัคคาบีโกรธที่พวกศัตรูดูหมิ่นพระเจ้า จึงเข้าโจมตีกำแพงป้อมอย่างกล้าหาญ ฆ่าฟันศัตรูทุกคนที่พบเหมือนสัตว์ร้ายที่กำลังโกรธ ³⁶ส่วนคนอื่นปีนกำแพงอีกด้านหนึ่งของป้อม จุดไฟเผาป้อมและจุดไฟคลอกผู้ดูหมิ่นพระเจ้าเหล่านั้นตายทั้งเป็น ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งพังประตูใหญ่ให้กำลังพลที่เหลือเข้ามายึดเมืองได้ ³⁷ทิโมธีไปซ่อนตัวอยู่ในบ่อเก็บน้ำ แต่ก็ถูกฆ่าพร้อมกับเคเรอัสน้องชาย และอปอลโลฟาเนส ³⁸เมื่อทหารชาวยิวประกอบวีรกรรมนี้แล้ว เขาก็ร้องเพลงสรรเสริญองค์พระผู้เป็นเจ้า ขอบพระคุณพระองค์ที่ทรงพระเมตตาต่ออิสราเอลอย่างใหญ่หลวง และประทานชัยชนะให้

10 a “วันที่ยี่สิบห้าเดือนคิสเลฟ” ตรงกับวันที่ 15 ธันวาคม ปี 164 ก่อน ค.ศ. (ดู 1:10 เชิงอรรถ e) ไม่กี่สัปดาห์หลังจากที่กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสสิ้นพระชนม์

^b ฉลองนี้เรียกว่า “ฮันนุกกา” (ดู 1 มคบ 4:59) ภาคแรกของหนังสือ 2 มคบ จบที่นี่ จุดประสงค์ประการหนึ่งของ 2 มคบ ก็คือ เชิญชวนชาวยิวทุกคนให้ร่วมฉลองการถวายพระวิหาร ดังที่อธิบายไว้ในจดหมายนำในบทที่ 1-2 ภาคที่สองของ 2 มคบ จะเชิญชวนชาวยิวให้ร่วมฉลอง “วันของนิคาโนร์” เช่นเดียวกัน (15:36)

^c “สงคราม” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาซีเรียคและละติน ต้นฉบับภาษากรีกว่า “ของ(บรรดา)เมือง”

^d “ไซปรัส” การที่โทเลมีมาโครนเคยปกครองเกาะไซปรัสมีหลักฐานจากศิลาจารึก และจากข้อเขียนของ Polybius นักประวัติศาสตร์ชาวโรมัน

^e “สองหมื่นคน” จำนวนนี้เกินความจริง เช่นเดียวกับข้อ 18

^f เหตุการณ์นี้น่าจะเกิดขึ้นหลังจากเวลาที่เล่า เพราะทิโมธีที่หนังสือเล่าว่าตายในการรบครั้งนี้ ยังมีชีวิตอยู่ในฤดูร้อนของปี 163 ก่อน ค.ศ. เมื่อมีการสู้รบที่แคว้นกิเลอาด (12:10-31) การยึดเมืองเกเซอร์ที่เล่าก็มีปัญหาเช่นเดียวกัน (ดูข้อ 32 เชิงอรรถ h)

^g “แตกกระจัดกระจายไป” แปลตามตัวอักษรว่า “ถูกตัดเป็นสอง” หรือ “แตกสลาย”

^[1] 2 มคบ ต้องการเล่าถึงวีรกรรมของยูดาสมัคคาบีเท่านั้น จึงเล่าว่าเขาเป็นผู้ยึดเมืองเกเซอร์ในครั้งนี้ ซึ่งเป็นเหตุการณ์สำคัญในประวัติศาสตร์ของชาวอิสราเอล และอยู่ในความทรงจำของทุกคน ส่วน 1 มคบ 13:43 (ดู 1 มคบ 14:34) เล่าว่าผู้ยึดเมืองเกเซอร์คือซีโมนพี่ชายของยูดาส

^[2] “สี่วัน” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละติน ต้นฉบับภาษากรีกบางฉบับว่า “ยี่สิบสี่” บางฉบับว่า “สี่สิบ”

ลีเซียสปราชัย^a

11 ¹หลังจากนั้นไม่นาน ลีเซียสผู้ดูแลกษัตริย์ เป็นพระประยูรญาติและเป็นผู้สำเร็จราชการ ไม่พอใจเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างมาก ²จึงระดมกำลังพลทหารราบประมาณแปดหมื่นคน และทหารม้าทั้งหมด ยกทัพมาสู้รบกับชาวยิว เขามีแผนการจะทำให้กรุงเยรูซาเล็มเป็นที่อยู่ของชาวกรีก ³จะเก็บภาษีจากพระวิหารเหมือนที่เคยเก็บจากสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของชนชาติอื่น และจะขายตำแหน่งมหาสมณะทุกปี ⁴เขาไม่คำนึงถึงพระอานุภาพของพระเจ้าเลย กลับมั่นใจอย่างยิ่งในทหารราบจำนวนมาก ทหารม้าหลายพันคนและช้างแปดสิบเชือก ⁵เมื่อเขายกทัพมาถึงแคว้นยูเดีย เข้ามาใกล้เมืองเบธซูร์ ซึ่งมีป้อมปราการป้องกัน อยู่ห่างจากกรุงเยรูซาเล็มราวสามสิบกิโลเมตร ก็ล้อมเมืองไว้ ⁶เมื่อยูดาสมัคคาบีและคนของเขารู้ว่าลีเซียสกำลังล้อมป้อมอยู่ ก็มาชุมนุมกับประชาชนทุกคน วอนขององค์พระผู้เป็นเจ้า ร้องคร่ำครวญด้วยน้ำตานองหน้า ขอให้ทรงส่งทูตสวรรค์มาช่วยอิสราเอลให้รอดพ้น ⁷ยูดาสมัคคาบีจับอาวุธเป็นคนแรก ปลุกใจคนอื่นให้มาร่วมเสี่ยงชีวิตกับตนเพื่อช่วยเหลือญาติพี่น้อง ทุกคนออกเดินทางไปด้วยความกล้าหาญ ⁸เมื่อเขายังอยู่ใกล้กรุงเยรูซาเล็ม ทันใดนั้นทหารม้าคนหนึ่งปรากฏต่อหน้าเขา สวมเสื้อขาวและถืออาวุธทองคำ ⁹ทุกคนจึงร่วมกันขอบพระคุณพระเจ้าที่ทรงพระเมตตา จิตใจของเขาฮึกเหิมขึ้น พร้อมจะโจมตีทั้งมนุษย์และสัตว์ป่าที่ดุร้ายที่สุดและกำแพงเหล็ก ¹⁰เขาเดินหน้าเป็นขบวนตามผู้ร่วมรบที่มาจากสวรรค์ เพราะองค์พระผู้เป็นเจ้าทรงพระเมตตาต่อเขา ¹¹เขาบุกเข้าใส่ศัตรูเหมือนสิงโต ฆ่าฟันทหารราบหนึ่งหมื่นหนึ่งพันคน และทหารม้าหนึ่งพันหกร้อยคน ส่วนคนอื่นจำต้องหลบหนีไปหมด ¹²คนที่หนีไปได้ส่วนมากบาดเจ็บ ต้องทิ้งอาวุธ ลีเซียสก็ต้องหนีเอาชีวิตรอดอย่างน่าอับอายด้วย

ลีเซียสทำสัญญาสงบศึกกับชาวยิว

            ¹³แต่ลีเซียสไม่ใช่คนโง่ เขาไตร่ตรองถึงเรื่องความพ่ายแพ้ที่เพิ่งได้รับ ก็รู้ว่าที่ชาวฮีบรูไม่มีวันแพ้ก็เพราะพระเจ้าผู้ทรงสรรพานุภาพทรงสู้รบเคียงข้างเขา ¹⁴ลีเซียสจึงส่งผู้ถือสารไปเสนอข้อตกลงสันติภาพโดยมีเงื่อนไขอย่างยุติธรรม และสัญญาจะชักชวน^bกษัตริย์ให้ยอมเป็นมิตรกับชาวยิวด้วย ¹⁵ยูดาสมัคคาบีเป็นห่วงผลประโยชน์ส่วนรวม จึงตกลงตามข้อเสนอของลีเซียสทุกประการ ส่วนกษัตริย์ก็ทรงยอมตามที่ยูดาสมัคคาบีขอร้องลีเซียสเป็นลายลักษณ์อักษรสำหรับชาวยิว^c

          ¹⁶จดหมายที่ลีเซียสเขียนถึงชาวยิวมีความว่าดังนี้

          “ลีเซียสขอส่งความสุขมายังชาวยิว ¹⁷ยอห์นกับอับซาโลม^dที่ท่านส่งมาได้มอบเอกสารที่แนบมาด้วย ขอให้ข้าพเจ้ารับรองข้อเสนอที่กล่าวไว้ ¹⁸ทุกสิ่งที่ต้องเสนอแด่กษัตริย์อันทิโอคัส^e ข้าพเจ้าได้ทูลเสนอให้ทรงพิจารณา และข้อเสนอที่เป็นไปได้ พระองค์ก็ทรงอนุมัติ ¹⁹ถ้าท่านยังคงส่งเสริมผลประโยชน์ของรัฐ ข้าพเจ้าจะพยายามส่งเสริมผลประโยชน์ของท่านในอนาคตด้วย ²⁰ข้าพเจ้ามอบอำนาจให้ผู้ถือสารและผู้แทนของข้าพเจ้าปรึกษากับท่านในรายละเอียด ²¹สวัสดี” ปีหนึ่งร้อยสี่สิบแปด วันที่ยี่สิบสี่ เดือนดิโอสโครินธิอัส^f

          ²²พระราชสาสน์ของกษัตริย์มีความว่าดังนี้

          “กษัตริย์อันทิโอคัส^gขอส่งความสุขมายังลีเซียสพี่ชาย ²³พระบิดาของเราเสด็จไปอยู่กับบรรดาเทพเจ้า^hแล้ว เราปรารถนาให้พลเมืองของอาณาจักรทำการงานของตนได้โดยสะดวก ²⁴เราได้ยินว่าชาวยิวไม่เห็นด้วยกับนโยบายของพระบิดา ในเรื่องการดำเนินชีวิตแบบกรีก เขาอยากดำเนินชีวิตตามแบบของตนมากกว่า จึงขอให้เราอนุญาตให้เขาปฏิบัติตามประเพณีของตน ²⁵เราปรารถนาให้ประชาชนนี้พ้นจากความวุ่นวายด้วย เราตัดสินให้คืนพระวิหารแก่เขา และให้เขาดำเนินชีวิตตามประเพณีของบรรพบุรุษได้ ²⁶จะเป็นการดีถ้าท่านจะส่งทูตไปพบเขาเพื่อทำสัญญามิตรภาพ เมื่อเขารู้ถึงการตัดสินใจของเรานี้แล้ว เขาจะได้ดีใจ ทำการงานของตนอย่างสะดวกอีกครั้งหนึ่ง”

          ²⁷พระราชสาสน์ของกษัตริย์ถึงประชากรชาวยิวมีความว่าดังนี้

          “กษัตริย์อันทิโอคัสขอส่งความสุขมายังผู้อาวุโสของชาวยิว และถึงชาวยิวทั้งปวง ²⁸เราหวังว่าท่านสบายดี เราเองก็สุขสบายดี ²⁹เมเนเลาส์บอกเราว่าท่านปรารถนาจะกลับบ้านไปทำการงานของท่าน ³⁰ดังนั้น ผู้ที่ออกเดินทางภายในวันที่สามสิบของเดือนซันธิคัสจะได้รับประกันความปลอดภัย ³¹และได้รับสิทธิในฐานะที่เป็นชาวยิว ให้ใช้กฎบัญญัติเรื่องอาหารและกฎบัญญัติอื่นๆดังที่เคยปฏิบัติมาแต่เดิม เขาจะไม่ถูกผู้ใดรบกวนเพราะความผิดที่ทำโดยไม่รู้ ³²เราส่งเมเนเลาส์มายืนยันให้ท่านแน่ใจ^{i 33}สวัสดี” ปีหนึ่งร้อยสี่สิบแปด วันที่สิบห้าเดือนซันธิคัส

          ³⁴ชาวโรมันยังส่งจดหมายมาถึงชาวยิวมีความว่าดังนี้

          “ควินทัส เมมมิอัส และทิตัส มานิอัส^j ทูตของชาวโรมัน ขอส่งความสุขมายังชาวยิว ³⁵เราเห็นชอบด้วยกับข้อตกลงที่ลีเซียส พระประยูรญาติของกษัตริย์อนุมัติแก่ท่าน ³⁶ส่วนเรื่องที่เขาตัดสินว่าควรเสนอต่อกษัตริย์นั้น เมื่อท่านพิจารณาแล้ว จงรีบส่งผู้แทนนำเรื่องมาบอกเราด้วย เพื่อเราจะได้เสนอต่อกษัตริย์อย่างที่จะเป็นประโยชน์แก่ท่าน เรากำลังจะไปเมืองอันทิโอก ³⁷ขอได้รีบส่งบางคนมาแจ้งความคิดเห็นของท่านให้เราทราบด้วย ³⁸สวัสดี” ปีหนึ่งร้อยสี่สิบแปด วันที่สิบห้าเดือนซันธิคัส^k

11 a เหตุการณ์ที่เล่าใน 11:1-21 และ 11:27-12:9 เกิดขึ้นในปี 164 ก่อน ค.ศ. ขณะที่กษัตริย์อันทิโอคัส เอปีฟาเนสยังทรงพระชนม์อยู่ และยาโสนชาวไซรีนคงเล่าเรื่องนี้ต่อจาก 8:36 (ข้อความว่า “หลังจากนั้นไม่นาน”) แต่ผู้เขียน 2 มคบ ซึ่งสรุปผลงานของยาโสน ย้ายเหตุการณ์นี้มาอยู่ในรัชสมัยของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 (ดูข้อ 22ฯ)

^b “ชักชวน” แปลตามสำนวนแปลภาษาละตินบางฉบับ ต้นฉบับภาษากรีกว่า “ชักชวนและบังคับ” คำเดิมคงจะเป็น “บังคับ” แต่ผู้คัดลอกอาจรู้สึกว่าแรงเกินไป จึงเพิ่มคำ “ชักชวน” เข้าไปด้วย ผู้เขียน 2 มคบ คิดว่ากษัตริย์ในขณะนั้น คืออันทิโอคัสที่ 5 ยังทรงพระเยาว์ จึงต้องทรงยอมตามคำเสนอของลีเซียสทุกประการ

^c การตกลงครั้งนี้ทำให้ยูดาสมัคคาบีไม่ต้องสู้รบกับชาวซีเรียอีกตลอดปี 164 ก่อน ค.ศ.

^d “ยอห์นและอับซาโลม” ยอห์นคงจะเป็นบุตรชายคนแรกของมัทธาธีอัส (1 มคบ 2:2) ส่วนอับซาโลมต้องเป็นคนสำคัญคนหนึ่ง เพราะบุตรสองคนของเขาได้เป็นผู้บัญชาการกองทัพ (ดู 1 มคบ 11:70; 13:11)

^e “กษัตริย์อันทิโอคัส” ที่เอกสารฉบับนี้กล่าวถึงน่าจะเป็นกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 เอปีฟาเนส แต่ผู้เขียน 2 มคบ คิดว่าเป็นกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 ซึ่งยังทรงพระเยาว์ ถ้าเป็นเช่นนี้ ลีเซียสซึ่งมีอำนาจเต็มที่ในการปกครองบ้านเมือง ก็ไม่มีความจำเป็นอะไรที่จะต้องเสนอเรื่องราวต่อกษัตริย์ผู้ทรงพระเยาว์

^f “ดิโอสโครินธิอัส” แปลว่า “ของเทพซุสแห่งเมืองโครินธ์” สำนวนแปลภาษาละตินว่า “ดิโอสโครัส” เป็นชื่อเดือนหนึ่งตามปฏิทินของชาวเกาะครีต ตรงกับเดือน “ซันธิคัส” ตามปฏิทินของราชวงศ์เซเลวซิด และตรงกับเดือน “อาดาร์” ตามปฏิทินของชาวยิว คือเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม (26 กุมภาพันธ์ – 27 มีนาคม) ปี 164 ก่อน ค.ศ.

^g “กษัตริย์อันทิโอคัส” หมายถึงกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 เอกสารฉบับนี้คงเป็นพระราชกฤษฎีกาที่ประทานแก่ชาวยิว หลังจากที่ลีเซียสยกทัพไปสู้รบกับชาวยิวในแคว้นยูเดียครั้งที่ 2 (ดู 13:23 และ 1 มคบ 6:59)

^h “เสด็จไปอยู่กับบรรดาเทพเจ้า” เป็นธรรมเนียมของราชวงศ์เซเลวซิดในซีเรีย และราชวงศ์ลากิดในอียิปต์ ที่จะถวายคารวกิจแด่กษัตริย์ที่สวรรคตแล้วเท่าเทียมกับถวายแด่เทพเจ้า สำนวนนี้จึงหมายถึงการสิ้นพระชนม์

ⁱ การที่กษัตริย์ส่งเมเนเลาส์มหาสมณะที่ถูกพวกมัคคาบีและชาวยิวที่ซื่อสัตย์ต่อศาสนาขับไล่ แสดงว่ากษัตริย์ไม่ทรงยอมรับยูดาสมัคคาบีเป็นผู้นำของชาวยิว กระนั้นก็ดี จุดมุ่งหมายทางศาสนาของการกบฏก็ประสบความสำเร็จส่วนหนึ่ง เพราะกษัตริย์ทรงอนุญาตให้ชาวยิวปฏิบัติศาสนาได้ตามกฎบัญญัติของบรรพบุรุษ และคืนพระวิหารให้ด้วย

^j “ทิตัส มานิอัส” เป็นชื่อไม่ถูกต้อง ที่ถูกควรจะเป็น “ทิตัส มานีลิอัส” และ “มานิอัส แซร์เจียส” ตามสำเนาโบราณบางฉบับ และข้อมูลทางประวัติศาสตร์ที่เรามี

^k “เดือนซินธิคัส” สำนวนแปลโบราณภาษาละตินว่า “ดิโอสโครัส” (ดู เชิงอรรถ f ข้างบน)

เหตุการณ์ที่เมืองยัฟฟาและยัมเนีย

12     ¹เมื่อตกลงกันเช่นนี้แล้ว ลีเซียสก็กลับไปเฝ้ากษัตริย์^a ส่วนชาวยิวทำไร่ทำนาได้อีก ²แต่ผู้ปกครองเขตแดนบางคน ได้แก่ ทิโมธีและอปอลโลเนียสบุตรของเยนเนอัส เฮโรนิมัสและเดโมโฟน รวมทั้งนิคาโนร์ ผู้บังคับบัญชาทหารรับจ้างชาวไซปรัส ไม่ยอมให้ชาวยิวดำเนินชีวิตอย่างสงบและทำงานอย่างสันติ ³ชาวเมืองยัฟฟาทำความผิดร้ายแรง เขาเชิญชาวยิวที่อยู่ในหมู่ของตน พร้อมทั้งบุตรภรรยาให้ลงเรือที่เขาจัดขึ้น เหมือนมิได้มีเจตนาร้ายต่อชาวยิวแม้แต่น้อย ⁴แต่ทำไปเพราะเป็นข้อตกลงของชาวเมือง ชาวยิวยินดีรับคำเชิญโดยไม่ระแวง เพราะปรารถนาจะเป็นมิตรกัน แต่เมื่ออยู่กลางทะเล ชาวยัฟฟาทำให้ชาวยิวจมน้ำตายไม่น้อยกว่าสองร้อยคน

          ⁵เมื่อยูดาสรู้เรื่องที่ชาวยัฟฟาทำต่อเพื่อนร่วมชาติอย่างป่าเถื่อน เขาก็ออกคำสั่งแก่คนของตน ⁶ร้องทูลพระเจ้าผู้ทรงพิพากษาอย่างยุติธรรม เดินทัพเข้าโจมตีผู้ที่ฆ่าญาติพี่น้องของเขา ในเวลากลางคืนเขาจุดไฟเผาท่าเรือ เผาเรือ ฆ่าทุกคนที่มาลี้ภัยอยู่ที่นั่นด้วยดาบ ⁷แต่ประตูเมืองปิดอยู่ เขาจึงถอยทัพ ตั้งใจจะกลับมาโจมตีอีกในภายหลังเพื่อกวาดล้างชาวเมืองยัฟฟาให้หมดสิ้น

          ⁸เมื่อยูดาสรู้ว่าชาวเมืองยัมเนียต้องการใช้วิธีการเดียวกันกับชาวยิวที่อยู่ในเมืองของตน ⁹เขาก็เข้าโจมตีชาวเมืองยัมเนียในเวลากลางคืน จุดไฟเผาท่าเรือและเรือรบ แสงไฟลุกโชติช่วงเห็นได้ไกลถึงกรุงเยรูซาเล็ม ซึ่งอยู่ห่างออกไปสี่สิบแปดกิโลเมตร

การยกกองทัพไปแคว้นกิเลอาด

          ¹⁰เมื่อยูดาสและทหารออกเดินทางจากเมืองไปได้ราวหนึ่งกิโลเมตรครึ่ง^b เพื่อไปสู้รบกับทิโมธี ก็ถูกชาวอาหรับโจมตี ชาวอาหรับกลุ่มนี้มีทหารราบจำนวนห้าพันคนเป็นอย่างน้อย และทหารม้าห้าร้อยคน ¹¹ทั้งสองฝ่ายสู้รบกันอย่างดุเดือด กำลังพลของยูดาสมีชัยชนะเพราะพระเจ้าทรงช่วยเหลือ ชาวอาหรับเร่ร่อนที่พ่ายแพ้วอนขอให้ยูดาสทำสัญญาเป็นมิตรกับตน สัญญาจะให้สัตว์เลี้ยงแก่ชาวยิว และจะช่วยเหลือทุกวิถีทาง ¹²ยูดาสก็ตกลงสงบศึกด้วย เพราะเห็นว่าจะใช้คนเหล่านี้เป็นประโยชน์ได้หลายทาง หลังจากจับมือเป็นมิตรกันแล้ว ชาวอาหรับก็กลับไปที่กระโจมของตน

          ¹³ยูดาสโจมตีอีกเมืองหนึ่งชื่อคัสปิน เมืองนี้มีเชิงเทินป้องกัน มีกำแพงเมืองล้อมรอบ ชาวเมืองเป็นชนหลายเชื้อชาติ ¹⁴ชาวเมืองเชื่อมั่นว่ากำแพงเมืองของตนแข็งแรง มีเสบียงอาหารสะสมไว้มาก จึงดูถูกยูดาสและทหารที่ล้อมเมืองอยู่ เขาดูหมิ่นพระเจ้า กล่าววาจาหยาบคายที่ไม่ควรกล่าวถึง ¹⁵แต่ยูดาสกับทหารทูลขอให้พระผู้ปกครองยิ่งใหญ่ของจักรวาลทรงช่วยเหลือ พระองค์ทรงเคยทำให้กำแพงของเมืองเยรีโคในสมัยของโยชูวาพังทลาย โดยไม่ต้องใช้เครื่องกระทุ้งกำแพงหรืออุปกรณ์อื่นๆ เลย ยูดาสโจมตีกำแพงเมืองอย่างรุนแรงประดุจสัตว์ร้าย ¹⁶ฆ่าฟันผู้คนจำนวนนับไม่ถ้วน จนทะเลสาบซึ่งกว้างประมาณครึ่งกิโลเมตรใกล้ๆ เมืองดูเหมือนเต็มไปด้วยเลือดที่ไหลลงไป เขายึดเมืองได้ตามพระประสงค์ของพระเจ้า

การสู้รบที่คาร์นิโอน

            ¹⁷ยูดาสและทหารเดินทางต่อไปจากที่นั่นประมาณหนึ่งร้อยสี่สิบสี่กิโลเมตรมาถึงเมืองคารักส์ ที่นั่นมีชาวยิวกลุ่มหนึ่งที่เรียกกันว่า “ชาวทูเบียน”^{c 18}แต่เขาไม่พบทิโมธีในบริเวณนั้น เพราะทิโมธีออกจากที่นั่นไปแล้วโดยไม่ได้ทำอะไร นอกจากให้กองทหารที่เข้มแข็งมากอยู่ในที่แห่งหนึ่ง ¹⁹แต่โดสิเธอัสและโสสิปาเตอร์ นายทหารสองคนของยูดาสมัคคาบี ยกกำลังไปทำลายล้างทหารมากกว่าหนึ่งหมื่นคนที่ทิโมธีให้อยู่ในป้อม ²⁰ขณะนั้น ยูดาสมัคคาบีแบ่งกองทัพเป็นสองส่วน แต่งตั้งผู้บังคับบัญชาแต่ละส่วน ยกทัพไล่ตามทิโมธีซึ่งมีกำลังพลเป็นทหารราบหนึ่งแสนสองหมื่นคน และทหารม้าสองพันห้าร้อยคน ²¹เมื่อทิโมธีรู้ว่ายูดาสกำลังยกทัพมา เขาก็ส่งผู้หญิง เด็กและสัมภาระเดินทางล่วงหน้าไปยังที่ที่เรียกว่า “คาร์นิโอน”^d สถานที่นี้เข้าถึงได้ยาก และไม่มีทางจะยึดได้เพราะทางเข้าแคบมาก ²²เมื่อศัตรูเห็นทหารส่วนแรกของยูดาสมาถึง ก็หวาดกลัวมาก เพราะพระผู้ทรงเห็นทุกอย่างทรงสำแดงพระองค์แก่เขาเหล่านั้น เขาหนีแตกกระจายกันไปคนละทิศละทาง ได้รับบาดเจ็บจากพวกเดียวกัน เพราะถูกดาบของเพื่อนทหารแทง ²³ยูดาสไล่ตามอย่างกระชั้นชิด ฆ่าฟันศัตรูล้มตายประมาณสามหมื่นคน

          ²⁴ทิโมธีตกอยู่ในมือของทหารใต้บังคับบัญชาของโดสิเธอัสและโสสิปาเตอร์ แต่ด้วยความเจ้าเล่ห์ เขาขอให้ไว้ชีวิตของตนแล้วปล่อยไป เพราะอ้างว่าตนยังมีพ่อแม่และญาติพี่น้องของทหารหลายคนเป็นตัวประกันอยู่ คนเหล่านี้จะต้องลำบาก ²⁵เมื่อทิโมธีสาบานยืนยันอย่างแข็งขันว่าจะไม่ทำร้ายพ่อแม่ญาติพี่น้อง ทหารเหล่านี้จึงปล่อยตัวทิโมธีไปเพื่อความปลอดภัยของญาติพี่น้อง

          ²⁶ยูดาสเดินทัพไปยังคาร์นิโอน ซึ่งเป็นวิหารของเทพีอาทาร์กาติส^e ฆ่าศัตรูสองหมื่นห้าพันคน

ยูดาสยกทัพกลับผ่านเมืองเอโฟรนและชีโธโปลิส

            ²⁷เมื่อยูดาสมัคคาบีปราบและทำลายศัตรูแล้ว เขาก็ยกทัพไปโจมตีเมืองเอโฟรนซึ่งมีป้อมปราการป้องกัน ลีซาเนียส^fพำนักอยู่ที่นี่กับชาวเมืองจำนวนมากหลายเชื้อชาติ ชายฉกรรจ์ตั้งมั่นอยู่บนกำแพงเมือง สู้รบอย่างกล้าหาญ ภายในป้อมมีอุปกรณ์สงครามและลูกธนูจำนวนมาก ²⁸แต่ชาวยิวทูลขอพระผู้ทรงอานุภาพ พระองค์ก็ทรงทำลายกำลังของศัตรูด้วยพระอานุภาพ เขาจึงยึดเมืองได้ ฆ่าฟันผู้คนที่อยู่ในเมืองถึงสองหมื่นห้าพันคน ²⁹แล้วเขารีบไปจากที่นั่นเพื่อโจมตีเมืองชีโธโปลิส^g ซึ่งอยู่ห่างจากกรุงเยรูซาเล็มประมาณหนึ่งร้อยสิบกิโลเมตร ³⁰แต่ชาวยิวที่อยู่ที่นั่นยืนยันว่าชาวเมืองชีโธโปลิสมีน้ำใจดี และปฏิบัติต่อตนอย่างใจกรุณา แม้ในยามยากลำบาก ³¹ยูดาสกับทหารขอบใจชาวเมืองชีโธโปลิสและชักชวนให้เป็นมิตรกับชาวยิวต่อไป ในที่สุดก็มาถึงกรุงเยรูซาเล็มก่อนเทศกาลฉลองสัปดาห์ไม่นานนัก

การสู้รบกับกอร์เกียส

            ³²เมื่อฉลองเทศกาลที่เรียกว่า “เปนเตกอสเต” แล้ว ชาวยิวก็ยกทัพไปสู้รบกับกอร์เกียสผู้บัญชาการทหารแคว้นอีดูเมอา ³³กอร์เกียสนำกำลังพลทหารราบสามพันคน ทหารม้าสี่ร้อยคนออกมา ³⁴ในการสู้รบครั้งนั้น ชาวยิวถูกฆ่าไม่กี่คน ³⁵ชายคนหนึ่งชื่อโดสิเธอัส เป็นทหารม้าที่เก่งกล้าคนหนึ่งในกองทหารชาวทูเบียน^h จู่โจมเข้าใส่กอร์เกียส จับชายเสื้อคลุมทหารของเขา ลากไปด้วยกำลัง ตั้งใจจะจับเป็นชายชั่วร้ายผู้นี้ แต่ทหารม้าชาวทราเชียพุ่งเข้าใส่โดสิเธอัส ฟันบ่าเขาจนแขนขาด กอร์เกียสจึงหนีไปที่เมืองมาริสา ³⁶ส่วนเอสดรินกับทหารสู้รบอยู่เป็นเวลานานจนเหนื่อยอ่อน ยูดาสจึงวอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าให้ทรงต่อสู้เคียงข้างตน และทรงเป็นผู้นำในการสู้รบ ³⁷แล้วเขาก็โห่ร้องเป็นสัญญาณออกศึก และขับร้องเพลงสรรเสริญⁱเป็นภาษาฮีบรู จู่โจมเข้าใส่ทหารของกอร์เกียสไม่ทันให้รู้ตัว ทำให้คนเหล่านั้นต้องหนีไป

การถวายบูชาอุทิศแก่ผู้ล่วงลับ^j

            ³⁸ยูดาสรวบรวมกองทัพยกไปถึงเมืองอดุลลัม^k เมื่อสิ้นสัปดาห์ ชาวยิวก็ชำระตนตามประเพณีและถือวันสับบาโตที่นั่น ³⁹วันรุ่งขึ้น เพราะความจำเป็นเร่งด่วน ยูดาสกับทหาร^lไปเก็บศพของผู้ที่ถูกฆ่าในการรบ เพื่อนำไปฝังไว้กับญาติพี่น้องในที่ฝังศพของบรรพบุรุษ ⁴⁰แต่ในเสื้อของผู้ตายแต่ละคนเขาพบเครื่องราง^mรูปเคารพที่นับถือกันที่เมืองยัมเนีย ซึ่งธรรมบัญญัติห้ามชาวยิวสวม จึงเห็นได้ชัดว่า เพราะเหตุนี้เองทหารเหล่านี้จึงถูกฆ่า ⁴¹ดังนั้น ทุกคนถวายพระพรแด่องค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงตัดสินอย่างยุติธรรม และทรงเปิดเผยสิ่งที่ซ่อนไว้ ⁴²เขาอธิษฐานภาวนาวอนขอพระเจ้าให้ทรงลบล้างบาปให้หมดสิ้น ยูดาสผู้ทรงศักดิ์เตือนบรรดาทหารให้รักษาตนให้พ้นจากบาป เขาทั้งหลายได้เห็นกับตาแล้วว่าเกิดอะไรขึ้นกับผู้ที่ตายเพราะได้ทำบาป ⁴³ยูดาสเรี่ยไรเงินจากทหารแต่ละคน ได้เงินจำนวนสองพันเหรียญดรักมา ส่งไปกรุงเยรูซาเล็มเพื่อจัดให้มีการถวายบูชาชดเชยบาป นับว่าเป็นการกระทำที่งดงามและน่ายกย่อง โดยคำนึงถึงการกลับคืนชีพของผู้ตาย ⁴⁴เพราะถ้าเขาไม่มีความหวังว่าผู้ตายจะกลับคืนชีพ การอธิษฐานภาวนาเพื่อผู้ตายคงไม่มีประโยชน์และไร้ความหมาย ⁴⁵แต่ถ้าเขาทำไปเพราะคิดว่าผู้ที่ตายขณะที่ยังเลื่อมใสต่อพระเจ้าจะได้รับบำเหน็จรางวัลงดงาม ก็เป็นความคิดที่ดีและศักดิ์สิทธิ์ⁿ เขาสั่งให้ถวายเครื่องบูชาชดเชยบาปของผู้ตาย เพื่อจะได้พ้นจากบาป

12 a “กษัตริย์” ผู้เขียน 2 มคบ คิดว่ากษัตริย์พระองค์นี้คืออันทิโอคัสที่ 5 ซึ่งประทับอยู่ที่เมืองอันทิโอกแห่งซีเรีย กระนั้นก็ดี การที่ยูดาสยกทัพไปโจมตีเมืองชายทะเลสองเมืองนี้คงเกิดขึ้นเมื่อลีเซียสยกทัพไปโจมตีแคว้นยูเดียในรัชสมัยของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 4 ขณะที่กษัตริย์ประทับอยู่ในแคว้นเปอร์เซีย (ดู 9:1) เหตุการณ์นี้น่าจะเกิดขึ้นในปี 164 ก่อน ค.ศ.

^b “ระยะทางหนึ่งกิโลเมตรครึ่ง” นี้ไม่น่าจะนับจากเมืองยัมเนีย แต่นับจากที่ใดที่หนึ่งในแคว้นกิเลอาด (ดูข้อ 13) ผู้เขียน 2 มคบ คงสรุปเรื่องราวจากหนังสือของยาโสนมาผิดๆ เกี่ยวกับรายละเอียดของการสู้รบในฤดูร้อนปี 163 ก่อน ค.ศ. (ดู 1 มคบ 5:9ฯ) * “ชาวอาหรับ” ที่นี่หมายถึงชาวนาบาเทียน (ดู 1 มคบ 5:25) หัวหน้าของชนเผ่านี้คงเป็นคนเดียวกันกับที่กล่าวถึงใน 2 มคบ 8:32

^c “ชาวทูเบียน” หมายถึงผู้อาศัยในแคว้นของตระกูล “โทบีอา” (ดู 1 มคบ 5:13) ซึ่งมีชื่อเสียงในการเลี้ยง-ผสมพันธุ์ม้า กองทหารม้าชาวทูเบียนมีชื่อเสียงในกองทัพของชาวอีดูเมอา (ข้อ 35) * เมืองคารักซ์คงจะเป็นป้อมปราการซึ่งมีชื่ออีกว่า “บีร์ตาของชาวอัมโมน” (“อารัก-เอล-เอมีร์” [Arak-el-Emir] ในปัจจุบัน) เป็นที่พำนักของทิโมธีผู้ว่าราชการ

^d “คาร์นิโอน” เป็นที่ตั้งของวิหารของเทพีอัชทาโรทที่มีเขา (ดู 1 มคบ 5:43) * ทางเข้าที่แคบนั้นคงหมายถึงท้องน้ำของลำธาร นาห์ร-เอล-เอห์เรอีร์ [Nahr-el-Ehreir] แควสายหนึ่งของแม่น้ำยาร์มุก (ดู 1 มคบ 5:37)

^e “วิหารของเทพีอาทาร์กาติส” [Atargatis] เทพีอาทาร์กาติสเป็นเทพีที่ชาวซีเรียนับถือ คงเป็นเทพีองค์เดียวกันกับเทพีอัชทาโรท

^f “ลีซาเนียส” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละตินบางฉบับ ต้นฉบับภาษากรีกว่า “ลีเซียส” แต่ลีเซียสผู้นี้เป็นคนละคนกับลีเซียสผู้บัญชาการแคว้นซีเรียใต้ ซึ่งคงพำนักอยู่ที่เมืองไทระ ส่วนลีซาเนียส (หรือ “ลีเซียส”) ผู้นี้เป็นเพียงผู้บังคับบัญชากองทหารในเขตเล็กๆ คนหนึ่ง * ในสมัยนั้นมีหลายคนชื่อ “ลีเซียส”

^g “ชีโธโปลิส” เป็นชื่อภาษากรีกของเมืองเบธชาน ในภาษาฮีบรู (1 มคบ 5:52)

^h “กองทหารชาวทูเบียน” แปลตามสำนวนแปลภาษาละตินและซีเรียคบางฉบับ ต้นฉบับภาษากรีกว่า “กองทหารของบาเชโนร์” แต่ชื่อนี้ไม่มีใครรู้จัก

ⁱ “ขับร้องเพลงสรรเสริญ” แม้ขับร้องระหว่างการสู้รบ ก็ยังรักษาลักษณะเป็นพิธีกรรมถวายแด่พระเจ้า จึงร้องเป็นภาษาฮีบรู

^j แม้ข้อ 45 (ดูเชิงอรรถ n) จะเป็นข้อความเพิ่มเติมของผู้คัดลอก แต่ข้อความนี้ (ข้อ 38-44) แสดงความเชื่อที่ว่าคำภาวนาและการถวายเครื่องบูชาแด่พระเจ้ามีผลช่วยให้พระเจ้าทรงอภัยความผิดของผู้ล่วงลับได้ ข้อความตอนนี้เป็นหลักฐานครั้งแรกในพันธสัญญาเดิมถึงความเชื่อประการนี้ เป็นไปได้ว่ายูดาสสั่งให้ถวายบูชาเพียงเพื่อชำระมลทินที่ประชาชนทั้งหมดได้รับเพราะบาปของบางคน (เทียบ ยชว 7) และยาโสนซึ่งเล่าเรื่องนี้ 40 ปีหลังจากเหตุการณ์ ได้ใส่ความเชื่อของตนในปากของยูดาสมัคคาบี แต่ไม่ว่าความเชื่อเรื่องนี้จะเริ่มตั้งแต่เมื่อใด ก็เป็นขั้นตอนใหม่และสำคัญในวิวัฒนาการของเทววิทยาของชาวยิว

^k “อดุลลัม” เป็นที่มั่นสำคัญตั้งแต่สมัยโบราณ ตั้งอยู่ 25 กิโลเมตร ทางตะวันตกเฉียงใต้ของกรุงเยรูซาเล็ม (ดู ยชว 12:15; 1 ซมอ 22:1; 2 พศด 11:6) * ภาษากรีกว่า “โอโดลลัม”

^l “ยูดาสกับพวกทหาร” แปลตามตัวอักษรว่า “ผู้ที่อยู่กับยูดาส”

^m “เครื่องราง” ชาวยิวน่าจะเผาทำลายเครื่องรางเหล่านี้ตามคำสั่งของธรรมบัญญัติ (ดู ฉธบ 7:25ฯ) แทนที่จะเก็บไว้เป็นที่ระลึก หรือเป็นวัตถุที่มีราคา

ⁿ ข้อความในข้อ 45 นี้คัดลอกต่อๆ กันมาในหลายรูปแบบด้วยกัน ตัวบทของเราจึงเป็นการประนีประนอมจากต้นฉบับต่างๆ ที่ไม่เหมือนกันทีเดียว

กองทัพซีเรียบุกรุกแคว้นยูเดีย เมเนเลาส์สิ้นชีวิต

13     ¹ปีหนึ่งร้อยสี่สิบเก้า ศักราชกรีก^a ยูดาสและทหารรู้ว่ากษัตริย์อันทิโอคัส ยูปาเตอร์ ยกทัพใหญ่มาบุกรุกแคว้นยูเดีย ²ลีเซียสผู้ดูแลและผู้สำเร็จราชการอยู่กับพระองค์ นำกองทัพกรีกมีกำลังพลทหารราบหนึ่งแสนหนึ่งหมื่นคน ทหารม้าห้าพันสามร้อยคน ช้างยี่สิบสองเชือก และรถศึกติดเคียวที่ล้อสามร้อยคัน ³เมเนเลาส์ก็ร่วมด้วย เขาใช้เล่ห์เหลี่ยมสนับสนุนกษัตริย์ มิใช่เพื่อความอยู่รอดของบ้านเกิดเมืองนอน แต่เพราะความหวังจะได้ตำแหน่งมหาสมณะคืนมา ⁴แต่พระเจ้าจอมกษัตริย์ทรงบันดาลให้กษัตริย์อันทิโอคัสกริ้วคนชั่วร้ายผู้นี้ เมื่อลีเซียสแสดงให้กษัตริย์เห็นว่าเมเนเลาส์เป็นผู้ก่อเหตุยุ่งยากทั้งหมดนี้ กษัตริย์ทรงสั่งให้นำตัวเขาไปที่เมืองเบโรอา และประหารชีวิตเขาที่นั่นตามธรรมเนียมของท้องถิ่น^{b 5}ที่นั่นมีหอสูงราวยี่สิบห้าเมตร บรรจุขี้เถ้าจนเต็ม มีทางเดินที่ขอบข้างบนโดยรอบและมีพื้นลาดทุกด้านลงไปสู่กองขี้เถ้า ⁶ผู้ทำผิดฐานล่วงละเมิดสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือทำผิดอย่างหนัก ย่อมถูกผลักจากขอบยอดหอให้ตกลงมาตาย^{c 7}เมเนเลาส์ผู้ละเมิดธรรมบัญญัติพบความตายด้วยวิธีนี้ เขาไม่ได้รับแม้กระทั่งการฝังศพ ⁸เป็นการลงโทษที่ยุติธรรม เพราะผู้ที่ทำผิดต่อพระแท่นบูชาที่มีไฟและเถ้าบริสุทธิ์ ก็ควรจะจบชีวิตในกองขี้เถ้า

ชัยชนะของชาวยิวใกล้เมืองโมดีน

            ⁹กษัตริย์ทรงยกทัพมา มีพระทัยโหดร้ายป่าเถื่อน มีพระประสงค์จะปฏิบัติต่อชาวยิวอย่างเลวร้ายยิ่งกว่าที่พระบิดาเคยทรงกระทำ ¹⁰เมื่อยูดาสรู้เรื่องนี้ ก็สั่งประชาชนให้อธิษฐานภาวนาทูลองค์พระผู้เป็นเจ้าทั้งวันทั้งคืนให้ทรงช่วยเขา ณ บัดนี้ เหมือนที่ทรงเคยทำในอดีต เพราะเขาอยู่ในอันตรายที่จะสูญเสียธรรมบัญญัติ บ้านเกิดเมืองนอนและพระวิหารศักดิ์สิทธิ์ ¹¹และทูลขออย่าทรงปล่อยให้ประชาชนที่เพิ่งหายใจได้อีกต้องตกในมือของชนต่างชาติที่หยาบช้า ¹²ทุกคนร่วมใจกันทำเช่นนี้ วอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงพระเมตตา ด้วยการคร่ำครวญ จำศีลอดอาหาร และกราบลงที่พื้นดินเป็นเวลาสามวันอย่างต่อเนื่อง ยูดาสปลุกใจเขาทั้งหลายและสั่งให้เตรียมพร้อม ¹³เขาเรียกบรรดาผู้อาวุโสมาประชุม ตกลงจะแก้ไขสถานการณ์โดยไม่รอให้กองทัพของกษัตริย์บุกแคว้นยูเดียและยึดเมือง แต่ออกไปสู้รบด้วยความช่วยเหลือจากพระเจ้า ¹⁴ฝากความสำเร็จไว้กับพระผู้ทรงสร้างโลก ปลุกใจทหารให้สู้รบอย่างกล้าหาญ ยอมตายเพื่อธรรมบัญญัติ พระวิหาร กรุงเยรูซาเล็ม บ้านเกิดเมืองนอน และสถาบันของตน แล้วไปตั้งค่ายอยู่ใกล้เมืองโมดีน ¹⁵ให้สัญญาณแก่บรรดาทหารว่า “พระเจ้าทรงชัยชนะ” แล้วเลือกชายหนุ่มผู้กล้าหาญที่สุดเข้าโจมตีกระโจมที่ประทับของกษัตริย์ในค่าย ฆ่าศัตรูประมาณสองพันคน เขายังฆ่าช้างนำทัพกับคนขี่ช้างด้วย ¹⁶ในที่สุด เขาทำให้ค่ายของข้าศึกสับสนอลหม่านและมีความหวาดกลัวยิ่งนัก แล้วเขาก็ถอยทัพกลับอย่างมีชัย ¹⁷ครั้นรุ่งเช้า การรบที่กล้าหาญนี้ก็สำเร็จเพราะองค์พระผู้เป็นเจ้าทรงช่วยเหลือและปกป้องยูดาส

กษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 ทรงทำสัญญากับชาวยิว

            ¹⁸กษัตริย์ทรงเห็นตัวอย่างความกล้าหาญของชาวยิวเช่นนี้ จึงทรงพยายามจะใช้เล่ห์เหลี่ยมยึดสถานที่ต่างๆ ¹⁹พระองค์ทรงยกทัพไปตีเมืองเบธซูร์ ซึ่งเป็นป้อมปราการแข็งแรงของชาวยิว แต่ก็ถูกต่อต้าน ถูกตีกลับ เคราะห์ร้ายและพ่ายแพ้ ²⁰ยูดาสเคยส่งความช่วยเหลือที่จำเป็นไปให้คนที่ถูกล้อมอยู่ในป้อม ²¹ขณะนั้นโรโดคัสซึ่งอยู่ในกองทัพชาวยิวนำความลับทางทหารไปบอกศัตรู แต่เมื่อความผิดปรากฏ เขาก็ถูกจับและถูกประหารชีวิต ²²กษัตริย์ทรงเจรจากับชาวเบธซูร์อีกครั้งหนึ่ง ทรงทำสัญญาเป็นมิตร ทรงถอยทัพ แล้วเข้าโจมตีกองทัพของยูดาส แต่ทรงพ่ายแพ้ ²³ต่อมาทรงทราบว่าฟีลิปที่ทรงให้เป็นผู้สำเร็จราชการอยู่ที่เมืองอันทิโอกเป็นกบฏ พระองค์ตกพระทัยมาก จึงทรงเชิญชาวยิวมาเจรจาเป็นมิตร ทรงยอมรับเงื่อนไขที่เป็นธรรมทุกข้อ และทรงสาบานจะรักษาสิทธิของเขา เมื่อตกลงเช่นนี้แล้ว พระองค์ก็ทรงถวายเครื่องบูชา ทรงแสดงความเคารพต่อพระวิหาร โดยประทานของกำนัลให้สถานที่นั้น^dอย่างมากมาย ²⁴ทรงต้อนรับมัคคาบีอย่างดี ทรงให้เฮเกโมนีดิสเป็นผู้บังคับบัญชาทหารจากเมืองโทเลมาอิสจนถึงดินแดนของชาวเกราร์^{e 25}เมื่อกษัตริย์เสด็จมาถึงเมืองโทเลมาอิส ชาวเมืองไม่พอใจที่กษัตริย์ทรงทำสัญญาเป็นมิตร เขาโกรธจนต้องการจะเลิกสัญญานั้น^{f 26}แต่ลีเซียสขึ้นเวทีปราศรัยปกป้องสัญญาอย่างสุดความสามารถ ชักชวนให้ประชาชนอยู่ในความสงบ เมื่อเขามั่นใจว่าประชาชนหายโกรธแล้ว ก็กลับไปเมืองอันทิโอก

          ทั้งหมดนี้เป็นเรื่องกล่าวถึงการเข้าโจมตีและการถอยทัพของกษัตริย์อันทิโอคัส

13 a “ปีที่หนึ่งร้อยสี่สิบเก้า ศักราชกรีก” ตรงกับฤดูใบไม้ร่วง ปี 163 ก่อน ค.ศ.

^b เมเนเลาส์มหาสมณะกลับมาที่กรุงเยรูซาเล็ม (ดู 11:32) แต่คงรักษาตำแหน่งมหาสมณะที่นั่นอยู่ไม่ได้นาน กษัตริย์อันทิโอคัสคงรับสั่งให้ประหารชีวิตของเขาเมื่อทรงยึดกรุงเยรูซาเล็มได้ในภายหลัง ตามที่โยเซฟุสบันทึกไว้ (Ant. Jud.) * เมืองเบโรอาอยู่ในแคว้นมาซิโดเนีย (ดู กจ 17:10) กษัตริย์เซเลวคัสที่ 1 ทรงมอบเมืองนี้ให้ Aleppo ปกครอง

^c “ถูกผลัก...ลงมา” แปลโดยคาดคะเนตามสำนวนแปลโบราณภาษาละติน การประหารชีวิตโดยผลักลงไปในกองขี้เถ้าเป็นธรรมเนียมการประหารชีวิตในหมู่ชาวเปอร์เซีย 2 มคบ เล่าเรื่องนี้เพื่อเน้นให้เห็นว่าพระเจ้าทรงลงโทษผู้ทำผิดในสมกับลักษณะของความผิดที่ได้ทำ (ข้อ 8 – ดู 4:26; 9:5-6)

^d เรื่องกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 ทรงทำสัญญาสันติภาพและถวายของกำนัลแด่พระวิหารยังมีเล่าใน 1 มคบ 6:55-62 แต่ที่นั่นไม่เน้นความพิเศษของกิจการนี้ เพียงแสดงว่าชาวยิวได้รับอิสรภาพทางศาสนาเท่านั้น (6:59) ส่วนผู้เขียน 2 มคบ ไม่ได้เน้นเรื่องอิสรภาพทางศาสนามากนัก เพราะดูเหมือนจะไม่เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างพระราชสาสน์ของกษัตริย์อันทิโอคัสที่ 5 (11:22ฯ) กับการยกทัพครั้งที่สองของลีเซียสที่เล่าไว้ที่นี่

^e ตั้งแต่นี้ไป (ปี 163 ก่อน ค.ศ.) กษัตริย์ราชวงศ์เซเลวซิดแห่งซีเรียยอมรับอำนาจปกครองชาวยิวในแคว้นยูเดียของตระกูลฮัสโนเนียนโดยพฤตินัย อำนาจปกครองของตระกูลนี้จะคงอยู่จนถึงปี 37 ก่อน ค.ศ. เมื่อชาวโรมันจะตั้งเฮโรดมหาราชเป็นผู้ปกครองแคว้นยูเดีย

^f “เขาโกรธจนต้องการเลิก...” แปลตามสำนวนแปลโบราณภาษาละติน ต้นฉบับภาษากรีกไม่สมบูรณ์

VII. สงครามกับนิคาโนร์ผู้บัญชาการของกษัตริย์เดเมตริอัสที่ 1

อัลชีมัส

14 ¹สามปีต่อมา^a ยูดาสกับทหารรู้ว่าเดเมตริอัสพระโอรสของกษัตริย์เซเลวคัส ทรงยกกองทัพใหญ่และกองทัพเรือมาขึ้นบกที่ท่าเรือเมืองตรีโปลี ²ทรงยึดดินแดนแถบนั้นได้ ทรงประหารชีวิตกษัตริย์อันทิโอคัสและลีเซียสผู้ดูแลกษัตริย์

          ³ชายคนหนึ่งชื่ออัลชีมัส ซึ่งเคยเป็นมหาสมณะ แต่ได้จงใจทำให้ตนเป็นมลทิน^bในสมัยที่เกิดกบฏ รู้ว่าตนไม่มีโอกาสได้ตำแหน่งคืนมาและไม่มีโอกาสเข้าใกล้พระแท่นบูชาศักดิ์สิทธิ์ได้อีก ⁴เขาจึงไปเฝ้ากษัตริย์เดเมตริอัสในปีหนึ่งร้อยห้าสิบเอ็ด ศักราชกรีก ถวายมงกุฎทองคำ กิ่งปาล์มและกิ่งมะกอกเทศจากพระวิหารตามประเพณี แต่ในวันนั้นเขานิ่งเงียบ มิได้ทูลขออะไร ⁵เขาฉวยโอกาสที่จะปฏิบัติตามแผนชั่วร้ายของตน เมื่อกษัตริย์เดเมตริอัสทรงเชิญเขาเข้าร่วมประชุม ทรงซักถามว่าชาวยิวมีท่าทีและแผนการอย่างใด เขาก็ตอบว่า ⁶“ชาวยิวกลุ่มหนึ่งที่เรียกกันว่าพวกฮาสิเดียน มียูดาสมัคคาบีเป็นผู้นำ ก่อสงครามและเป็นกบฏ ไม่ยอมให้อาณาจักรอยู่ในความสงบ ⁷เพราะเหตุนี้ ข้าพเจ้าจึงถูกปลดจากตำแหน่งมหาสมณะซึ่งเป็นเกียรติตกทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ข้าพเจ้ามาที่นี่เพราะเหตุผลสองประการ ⁸ประการแรก ข้าพเจ้าเป็นห่วงผลประโยชน์ของกษัตริย์อย่างจริงใจ และประการที่สอง ข้าพเจ้าห่วงใยสถานการณ์ของเพื่อนร่วมชาติ ประชาชนทั้งหลายของเราต้องทนทุกข์ลำบากอย่างมากจากการกระทำไร้เหตุผลของกลุ่มชาวยิวที่กล่าวมานี้ ⁹เมื่อพระองค์ทรงทราบรายละเอียดในเรื่องนี้แล้ว ข้าแต่พระราชา ขอทรงสนพระทัยแผ่นดินและชนชาติของเราที่ถูกข่มเหง ขอทรงแสดงพระเมตตาดังที่ทรงมีต่อคนทั้งหลายเถิด ¹⁰ตราบใดที่ยูดาสยังมีชีวิตอยู่ บ้านเมืองย่อมจะมีความสงบสุขไม่ได้” ¹¹เมื่ออัลชีมัสทูลกษัตริย์เช่นนี้ พระสหายอื่นๆ ของกษัตริย์ที่ไม่พอใจในความสำเร็จของยูดาส ก็รีบยุยงกษัตริย์เดเมตริอัสให้กริ้วยิ่งขึ้น

          ¹²กษัตริย์ทรงรีบเลือกและทรงแต่งตั้งนิคาโนร์ซึ่งเคยเป็นผู้บัญชาการกองช้าง ให้เป็นผู้บังคับบัญชาทหารในแคว้นยูเดีย^c พระองค์ทรงส่งเขา ¹³มีพระบัญชาให้ฆ่ายูดาส ขับไล่ทหารของเขา แล้วให้ตั้งอัลชีมัสเป็นมหาสมณะที่พระวิหารยิ่งใหญ่ ¹⁴ชนต่างชาติจากแคว้นยูเดียที่เคยหนีจากการสู้รบกับยูดาสรวมตัวกันมาเข้าพวกกับนิคาโนร์ โดยคิดว่าความเดือดร้อนและความทุกข์ยากของชาวยิวจะนำโชคมาให้ตน

นิคาโนร์สร้างมิตรภาพกับยูดาส

            ¹⁵เมื่อชาวยิวรู้ว่านิคาโนร์กำลังยกทัพมา และชนต่างชาติกำลังร่วมโจมตีด้วย ต่างก็โปรยฝุ่นใส่ศีรษะ ทูลวอนขอความช่วยเหลือจากองค์พระผู้ทรงตั้งประชากรของพระองค์ตลอดไป และทรงปกป้องผู้ที่เป็นส่วนมรดกของพระองค์ตลอดมาด้วยเครื่องหมายอัศจรรย์ ¹⁶เมื่อผู้นำออกคำสั่ง ชาวยิวก็ออกเดินทางจากที่นั่นทันที เข้าโจมตีข้าศึกใกล้หมู่บ้านเดสเสา^{d 17}ซีโมนพี่ชายของยูดาสเตรียมสู้รบกับนิคาโนร์แล้ว แต่กำลังจะพ่ายแพ้ เพราะข้าศึกเข้าโจมตีโดยฉับพลัน^{e 18}ส่วนนิคาโนร์เมื่อรู้ว่าทหารของยูดาสมีความกล้าหาญและความกระตือรือร้นที่จะสู้รบเพื่อบ้านเกิดเมืองนอน ก็ไม่กล้าสู้รบจนนองเลือดเพื่อตัดสินเรื่องนี้ ¹⁹เขาส่งโปสิโดนิอัส ธีโอโดทัส และมัทธาธิอัสมาเจรจาสงบศึก ²⁰ผู้นำทั้งสองฝ่ายปรึกษากันถึงข้อตกลงในสัญญาเป็นเวลานาน แล้วแจ้งให้กองทัพของตนรู้ ทุกคนเห็นด้วยและยอมรับข้อตกลงในสัญญา ²¹มีการกำหนดวันที่ผู้นำจะต้องมาพบกันเป็นส่วนตัว รถศึกจะออกมาจากแต่ละฝ่าย แล้วจัดที่นั่ง ²²ยูดาสให้ทหารถืออาวุธเตรียมพร้อมอยู่ในที่ตั้ง เกรงว่าจะถูกข้าศึกหักหลังเข้าโจมตีโดยฉับพลัน แต่การประชุมก็จบลงโดยมีสัญญาสงบศึก ²³นิคาโนร์ยังพักอยู่ที่กรุงเยรูซาเล็ม ไม่ทำสิ่งใดไม่ถูกต้อง เขาให้ผู้ที่มารวมเป็นฝ่ายตนกลับไป ²⁴ให้ยูดาสอยู่กับตนตลอดเวลา และเป็นมิตรกับยูดาสอย่างจริงใจ ²⁵เขาแนะนำยูดาสให้แต่งงานและมีบุตร ยูดาสจึงแต่งงานและดำเนินชีวิตอย่างสงบเยี่ยงสามัญชน^f

อัลชีมัสยุยงให้เกิดสงครามอีก

            ²⁶เมื่ออัลชีมัสเห็นว่านิคาโนร์กับยูดาสเป็นมิตรกัน ก็นำสำเนาสัญญาที่ทั้งสองคนทำขึ้นไปถวายกษัตริย์เดเมตริอัส ทูลกล่าวหาว่านิคาโนร์มีแผนร้ายต่อบ้านเมือง แต่งตั้งยูดาสผู้เป็นกบฏต่ออาณาจักรให้สืบตำแหน่งต่อจากตน ²⁷คำใส่ร้ายของคนชั่วร้ายผู้นี้ทำให้กษัตริย์กริ้วมาก มีพระราชสาสน์ไปถึงนิคาโนร์ว่าพระองค์ไม่พอพระทัยสัญญา และทรงสั่งให้จับยูดาสมัคคาบีเป็นนักโทษส่งไปที่เมืองอันทิโอกทันที ²⁸เมื่อนิคาโนร์รับพระบัญชานี้ ก็รู้สึกสับสน เพราะไม่ต้องการผิดสัญญากับผู้ที่มิได้ทำสิ่งใดผิด ²⁹แต่เพราะขัดพระบัญชาไม่ได้ นิคาโนร์จึงคอยหาโอกาส^gจะปฏิบัติตามพระบัญชาโดยใช้กลอุบาย ³⁰ยูดาสมัคคาบีสังเกตว่านิคาโนร์มีกิริยาเย็นชาต่อตน และเมื่อพบกันก็มีกิริยาหยาบคายอย่างไม่เคยเป็นมาก่อน เข้าใจว่าความเย็นชาเช่นนี้ไม่เกิดผลดีแน่นอน จึงรวบรวมผู้คนของตนจำนวนไม่น้อยไปหลบซ่อน ไม่พบนิคาโนร์อีก

          ³¹เมื่อนิคาโนร์รู้ว่ายูดาสรู้ทันตน จึงขึ้นไปที่พระวิหารยิ่งใหญ่และศักดิ์สิทธิ์ ขณะที่บรรดาสมณะกำลังถวายเครื่องบูชาตามปกติ แล้วสั่งให้ส่งตัวยูดาสมาให้ ³²บรรดาสมณะต่างสาบานว่าตนไม่รู้ว่ายูดาสอยู่ที่ใด ³³นิคาโนร์จึงยื่นมือขวาไปทางพระวิหาร สาบานว่า “ถ้าท่านทั้งหลายไม่จับยูดาสส่งเป็นเชลยมาให้ข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะทำลายพระวิหารของพระเจ้าให้ราบเป็นหน้ากลอง จะรื้อแท่นบูชาลง แล้วสร้างวิหารสวยงามถวายแด่เทพเจ้าดิโอนีสิอัส” ³⁴พูดแล้วเขาก็จากไป บรรดาสมณะต่างชูมือไปทางท้องฟ้า ทูลขอพระผู้ทรงปกป้องประชากรของเราอยู่ตลอดเวลาว่า ³⁵“ข้าแต่องค์พระผู้เป็นเจ้า พระองค์ไม่ทรงต้องการสิ่งใดเลย ถึงกระนั้นก็พอพระทัยตั้งพระวิหารนี้เป็นที่ประทับของพระองค์ในหมู่ข้าพเจ้าทั้งหลาย ³⁶บัดนี้ ข้าแต่องค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ศักดิ์สิทธิ์ยิ่งเพียงพระองค์เดียว โปรดทรงพิทักษ์ที่ประทับของพระองค์นี้ที่เพิ่งได้รับการชำระ ให้พ้นมลทินตลอดไปเถิด”

การตายของราซิส^h

          ³⁷ชายคนหนึ่งชื่อราซิส เป็นผู้อาวุโสที่กรุงเยรูซาเล็ม ถูกฟ้องต่อนิคาโนร์ว่าเป็นผู้รักชาติยิว เขาได้รับความเคารพนับถืออย่างสูง ทุกคนเรียกเขาว่าบิดาของชาวยิว เพราะความใจดีของเขา ³⁸ตั้งแต่เริ่มการกบฏ มีผู้ฟ้องว่าเขาปฏิบัติลัทธิยิวอย่างเคร่งครัด ยอมเสี่ยงทั้งร่างกายและวิญญาณเพื่อศาสนา ³⁹นิคาโนร์ต้องการแสดงให้ทุกคนรู้ว่าเขาเกลียดชังชาวยิว จึงส่งทหารมากกว่าห้าร้อยคนไปจับราซิส ⁴⁰เขาคิดว่าการจับกุมราซิสได้จะทำให้ชาวยิวหมดกำลังใจ ⁴¹แต่เมื่อกองทหารกำลังจะยึดป้อมที่ราซิสอยู่ และพังประตูเข้าไปที่ลานภายใน ก็ได้รับคำสั่งให้นำไฟมาเผาประตู ราซิสเห็นว่าตนถูกล้อมทุกด้าน จึงใช้ดาบพยายามฆ่าตัวตาย ⁴²เขาเลือกตายอย่างกล้าหาญดีกว่าตกในมือของคนชั่วร้าย และถูกสบประมาทอย่างไม่สมกับศักดิ์ศรีของตน ⁴³แต่ความรีบร้อนในการต่อสู้ทำให้เขาแทงพลาด เมื่อกองทหารกรูกันเข้าประตูมา ราซิสจึงวิ่งขึ้นไปบนกำแพงอย่างเด็ดเดี่ยว แล้วกระโจนลงมาที่กลุ่มชนข้างล่างอย่างกล้าหาญ ⁴⁴กลุ่มชนเหล่านี้รีบถอยเปิดทางให้ ราซิสจึงตกลงกลางที่ว่าง ⁴⁵แต่เขายังมีลมหายใจ ลุกขึ้นด้วยโทสะ วิ่งฝ่ากลุ่มชนทั้งที่มีเลือดไหลออกมาจากบาดแผลเหวอะหวะ ขึ้นไปยืนอยู่บนก้อนหินสูงชัน ⁴⁶เมื่อเลือดไหลเกือบหมดร่างกายแล้ว เขาใช้มือทั้งสองข้างล้วงไส้พุงออกมา โยนไปที่กลุ่มชน ร้องทูลพระผู้ทรงเป็นเจ้าแห่งชีวิตและลมหายใจให้คืนชีวิตและลมหายใจแก่ตนอีก แล้วเขาก็สิ้นใจเช่นนี้ⁱ

14 a “สามปีต่อมา” นับจากปี 149 ศักราชกรีก ตรงกับฤดูใบไม้ผลิปี 161 ก่อน ค.ศ.

^b “ทำให้ตนเป็นมลทิน” คือการที่อัลชีมัสสนับสนุนให้ชาวยิวรับอารยธรรมกรีก

^c นิคาโนร์เป็นผู้บังคับบัญชาในแคว้นยูเดีย จึงทำให้อัลชีมัสมหาสมณะไม่มีอำนาจทางการเมืองอีกต่อไป

^d เหตุการณ์ที่เมืองเดสเสา (หรือ “อาดาสา” ตาม 1 มคบ 7:40) คงจะเป็นเหตุการณ์เดียวกันกับที่เกิดขึ้นที่เมืองกาฟาร์ซาลามา ซึ่งอยู่ใกล้ๆ กัน (ดู 1 มคบ 7:31)

^e ข้อ 17 นี้แปลโดยคาดคะเน เพราะต้นฉบับไม่สมบูรณ์

^f ผู้เขียน 2 มคบ บรรยายถึงอุปนิสัยของยูดาสและนิคาโนร์อย่างละเอียด ซึ่งเราไม่พบใน 1 มคบ ที่มักกล่าวถึงอุปนิสัยแบบ “ขาวกับดำ” ยูดาสเป็นวีรบุรุษชาวยิวที่กล้าหาญ ส่วนนิคาโนร์เป็นคนต่างศาสนาที่โหดร้าย (ดู 1 มคบ 7:42)

^g “คอยหาโอกาส” แปลโดยคาดคะเน ต้นฉบับไม่ชัดเจน

^h           เรื่องนี้ไม่มีเล่าใน 1 มคบ แต่มีลีลาการเขียนเหมือนเรื่องเอเลอาซาร์และเรื่องพี่น้องเจ็ดคน ผู้เขียน 2 มคบ คงยืมทั้งสามเรื่องนี้มาจากข้อเขียนของยาโสนชาวไซรีน โดยไม่เปลี่ยนแปลงอะไรเลย

ⁱ พระคัมภีร์เกือบจะไม่เล่าเรื่องการฆ่าตัวตายเลย (ดู 2 ซมอ 17:23 เชิงอรรถ e) นอกจากในบางกรณีที่เล่าเหตุการณ์โดยไม่ตัดสินว่าดีหรือชั่ว แม้ผู้เขียนจะรู้สึกว่าการทำเช่นนี้เป็น “วีรกรรม” เพื่อป้องกันศักดิ์ศรีหรือเพื่อจะไม่ยอมทำบาป

นิคาโนร์พูดหมิ่นประมาทพระเจ้า

15       ¹เมื่อนิคาโนร์รู้ว่ายูดาสและทหารอยู่ในแคว้นสะมาเรีย ก็ตัดสินใจจะเข้าโจมตีในวันหยุดงานของชาวยิว เพื่อจะได้ไม่ต้องเสี่ยงอันตราย ²ชาวยิวที่ถูกบังคับให้เป็นฝ่ายนิคาโนร์ขอร้องว่า “อย่าฆ่าคนจำนวนมากอย่างทารุณและป่าเถื่อนเช่นนี้เลย จงเคารพวันที่พระผู้ทรงเห็นทุกสิ่งทรงยกย่องให้เป็นวันศักดิ์สิทธิ์กว่าวันอื่นๆ เถิด”

          ³แต่คนชั่วร้ายที่สุดผู้นี้ถามว่า บนสวรรค์มีผู้ทรงอำนาจที่ออกกฎให้ถือวันสับบาโตจริงหรือ ⁴เขาทั้งหลายก็ตอบว่า มีองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงชีวิตอยู่จริง พระองค์ทรงปกครองในสวรรค์ พระองค์ทรงบัญชาให้ถือวันที่เจ็ด ⁵นิคาโนร์พูดว่า “เราก็เป็นผู้ปกครองบนแผ่นดิน เราขอสั่งให้ท่านจับอาวุธขึ้นทำตามพระบัญชาของกษัตริย์” ถึงกระนั้น เขาก็ทำตามแผนการโหดร้ายของตนไม่สำเร็จ

ยูดาสปลุกใจทหาร

            ⁶นิคาโนร์ผู้ยโสต้องการโอ้อวด ตั้งใจจะสร้างอนุสาวรีย์^aเพื่อระลึกถึงชัยชนะต่อยูดาสและทหารของเขา ⁷แต่ยูดาสมัคคาบียังมีความมั่นใจอย่างเต็มเปี่ยม และหวังว่าตนจะได้รับความช่วยเหลือจากองค์พระผู้เป็นเจ้า ⁸เขาจึงปลุกใจบรรดาทหารของตนไม่ให้กลัวการโจมตีของชนต่างชาติ แต่ให้ระลึกถึงความช่วยเหลือที่เคยได้รับจากสวรรค์ในอดีต และบัดนี้ให้มีความหวังว่าพระผู้ทรงสรรพานุภาพจะประทานชัยชนะครั้งนี้ให้ด้วย ⁹เขาอ้างถ้อยคำจากธรรมบัญญัติและจากบรรดาประกาศก^b มาให้กำลังใจเหล่าทหาร และเตือนให้ระลึกถึงการต่อสู้ต่างๆ ที่เคยชนะมาแล้ว เขาทำให้เหล่าทหารมีใจฮึกเหิม ¹⁰เมื่อพูดปลุกใจเช่นนี้แล้ว เขาก็ออกคำสั่ง ชี้ให้เห็นว่าชนต่างชาติขาดความจริงใจเพราะละเมิดคำสาบาน ¹¹ยูดาสมอบอาวุธให้ทหารแต่ละคน ทั้งโล่และหอกที่ให้ความปลอดภัยและถ้อยคำปลุกใจที่ให้ความกล้าหาญ เขาทำให้ทหารมีกำลังใจโดยเล่าถึงความฝันที่น่าเชื่อถือ ซึ่งแท้จริงแล้วเป็นนิมิตอย่างหนึ่ง^c

          ¹²นิมิตที่เขาเห็นเป็นดังนี้ เขาเห็นโอนีอัสที่เคยเป็นมหาสมณะเป็นคนดี มีคุณธรรม มีกิริยาท่าทางสุภาพอ่อนโยน คำพูดน่าฟัง ได้รับการอบรมตั้งแต่เยาว์วัยให้ปฏิบัติคุณธรรมทุกประการ กำลังยกมือขึ้นอธิษฐานภาวนาเพื่อชาวยิวทั้งหลาย^{d 13}แล้วชายอีกคนหนึ่งปรากฏขึ้น มีผมหงอกขาว ท่าทางสง่า ดูเป็นผู้ยิ่งใหญ่และทรงอำนาจ ¹⁴โอนีอัสพูดว่า “นี่คือเยเรมีย์^eประกาศกของพระเจ้า เขารักพี่น้อง และอธิษฐานเพื่อประชากรและนครศักดิ์สิทธิ์อยู่เสมอ” ¹⁵เยเรมีย์ยื่นมือขวามอบดาบทองคำให้ยูดาส ขณะที่มอบดาบ เขาพูดว่า ¹⁶“จงรับดาบศักดิ์สิทธิ์นี้ไว้เถิด ดาบนี้เป็นของประทานจากพระเจ้า ท่านจะใช้ดาบนี้ปราบศัตรู”

ความฮึกเหิมของทหาร

            ¹⁷ถ้อยคำน่าฟังของยูดาส ซึ่งมีพลังทำให้คนหนุ่มมีความกล้าหาญ พร้อมจะออกไปเผชิญหน้ากับข้าศึกเยี่ยงชายฉกรรจ์ นำพลังใจมาให้ชาวยิว จนเขาตกลงใจรีบออกไปต่อสู้อย่างกล้าหาญ เข้าประจัญบานอย่างไม่กลัวตาย ไม่ว่าจะแพ้หรือชนะ^f เพราะกรุงเยรูซาเล็ม พระวิหารและภาชนะศักดิ์สิทธิ์ตกอยู่ในอันตราย ¹⁸เขาเป็นห่วงบุตร ภรรยา และญาติพี่น้องน้อยกว่าเป็นห่วงพระวิหาร ¹⁹คนที่ยังอยู่ในเมืองมีความกังวลเช่นเดียวกัน เพราะเป็นห่วงผู้ที่สู้รบอยู่ในสมรภูมิ

          ²⁰ขณะที่ทุกคนกำลังรอคอยผลการสู้รบ ข้าศึกก็เคลื่อนทัพมาตั้งแนวรบ พร้อมจะเข้าประจัญบาน ช้างประจำอยู่ตามตำแหน่ง ทหารม้าประจำอยู่ที่ปีกทั้งสองด้าน^gของกองทัพ ²¹ยูดาสมัคคาบีเห็นกำลังทัพที่อยู่ตรงหน้า เห็นอาวุธชนิดต่างๆ เห็นความดุร้ายของช้าง จึงชูมือขึ้นสู่ท้องฟ้า วอนขอองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงกระทำอัศจรรย์ เขามั่นใจว่าชัยชนะไม่ขึ้นกับอาวุธ แต่ขึ้นกับการที่ทรงตัดสินว่าจะประทานให้แก่ผู้ที่เหมาะสมจะได้รับ ²²เขาจึงทูลพระองค์ว่าดังนี้ “ข้าแต่พระเจ้า ในรัชสมัยของกษัตริย์เฮเซคียาห์แห่งยูดาห์ พระองค์ทรงส่งทูตสวรรค์มาฆ่าทหารหนึ่งแสนแปดหมื่นห้าพันคนในกองทัพของกษัตริย์เซนนาเคริบ ²³ข้าแต่พระเจ้าแห่งสวรรค์ บัดนี้โปรดทรงส่งทูตสวรรค์ที่ดีมานำหน้าข้าพเจ้าทั้งหลาย ทำให้บรรดาศัตรูหวาดกลัวจนตัวสั่น ²⁴ขอให้ผู้ที่กล่าวสบประมาทพระองค์ และมาโจมตีประชากรศักดิ์สิทธิ์ของพระองค์ ถูกพระกรทรงอำนาจของพระองค์ตีให้ล้มลงเถิด” เขาจบคำอธิษฐานภาวนาด้วยถ้อยคำเหล่านี้

นิคาโนร์ปราชัยและถูกฆ่าตาย

          ²⁵บรรดาทหารของนิคาโนร์เคลื่อนที่เข้ามาพร้อมกับเสียงแตรและเพลงศึก ²⁶ส่วนทหารของยูดาสยกออกมาต่อสู้ศัตรูพร้อมกับคำอธิษฐานภาวนาวอนขอพระเจ้า ²⁷มือของเขาสู้รบ แต่จิตใจของเขาอธิษฐานภาวนาต่อพระเจ้า เขาฆ่าศัตรูไม่น้อยกว่าสามหมื่นห้าพันคน และชื่นชมยิ่งนักที่พระเจ้าทรงสำแดงพระอานุภาพ ²⁸เมื่อการสู้รบสิ้นสุดและทุกคนกำลังถอยกลับด้วยความยินดี เขาก็พบนิคาโนร์สวมเสื้อเกราะนอนตายอยู่ที่นั่น ²⁹เสียงตะโกนสับสนอลหม่าน ถวายพระพรแด่พระผู้ทรงสรรพานุภาพเป็นภาษาของบรรพบุรุษ

          ³⁰แล้วยูดาสผู้เป็นคนแรกอยู่เสมอ^hที่ต่อสู้ด้วยร่างกายและจิตใจ เพื่อปกป้องเพื่อนร่วมชาติ และรักเพื่อนร่วมชาติมาตั้งแต่เยาว์วัย สั่งให้ตัดศีรษะและแขนของนิคาโนร์นำไปกรุงเยรูซาเล็ม ³¹เมื่อมาถึงที่นั่น เขาเรียกประชุมเพื่อนร่วมชาติ ให้บรรดาสมณะมายืนหน้าแท่นบูชา แล้วส่งคนไปเรียกผู้ที่อยู่ในป้อมปราการออกมา ³²เขาให้คนเหล่านั้นดูศีรษะของนิคาโนร์คนชั่วร้าย และดูแขนของผู้ดูหมิ่นพระเจ้าที่เคยชูขึ้นท้าทายพระวิหารของพระผู้ทรงสรรพานุภาพอย่างโอหัง ³³เขาสั่งให้คนตัดลิ้นของนิคาโนร์ผู้ดูหมิ่นพระเจ้าเป็นชิ้นๆ เพื่อเป็นอาหารของนก สั่งให้แขวนแขนไว้หน้าพระวิหาร ให้ทุกคนเห็นผลของการกระทำโง่เขลาⁱของเขา ³⁴ทุกคนจึงเงยหน้าขึ้นยังท้องฟ้า สรรเสริญองค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงพระสิริรุ่งโรจน์ พูดว่า “ขอถวายพระพรแด่พระองค์ ผู้ทรงรักษาที่พำนักของพระองค์ให้พ้นมลทิน”

          ³⁵ยูดาสสั่งให้แขวนศีรษะของนิคาโนร์ไว้ที่กำแพงป้อม^j ให้ทุกคนได้เห็นเป็นเครื่องหมายแสดงความช่วยเหลือขององค์พระผู้เป็นเจ้า ³⁶แล้วทุกคนลงความเห็นเป็นเสียงเดียวกันออกข้อกำหนดให้จัดงานฉลองในวันที่สิบสามเดือนสิบสอง ที่เรียกเป็นภาษาอาราเมอิก^kว่า “เดือนอาดาร์” ซึ่งเป็นวันก่อนวันโมรเดคัย^l เพื่อมิให้วันนั้นผ่านไปโดยไม่มีใครสนใจ

บทส่งท้ายของผู้เรียบเรียง

          ³⁷เรื่องราวของนิคาโนร์จบลงเช่นนี้ นับแต่เวลานั้น กรุงเยรูซาเล็มอยู่ในการครอบครองของชาวฮีบรู^m ข้าพเจ้าจึงขอจบเรื่องเล่าเพียงเท่านี้ ³⁸ถ้าเรื่องที่เขียนขึ้นนี้ดีและตรงจุด ก็เป็นไปตามที่ข้าพเจ้าต้องการ แต่ถ้าเขียนไม่ดี มีค่าน้อย ข้าพเจ้าทำได้ดีที่สุดแล้ว ³⁹การดื่มเหล้าองุ่นหรือน้ำเพียงอย่างเดียวย่อมเป็นอันตราย แต่การดื่มเหล้าองุ่นผสมกับน้ำย่อมมีรสดีและน่าดื่มกว่าฉันใด การเขียนเรื่องราวอย่างชำนาญก็ย่อมทำให้ผู้อ่านรื่นหูฉันนั้น

ขอจบเรื่องเพียงเท่านี้

15 a “อนุสาวรีย์” แปลตามตัวอักษรว่า “ของเชลยที่ยึดมาได้” หมายถึงเครื่องอาวุธที่เก็บมาจากศพของศัตรูในสนามรบ

^b “ธรรมบัญญัติและประกาศก” เป็นสองภาคของพันธสัญญาเดิมที่มักจะใช้หมายถึงพันธสัญญาเดิมทั้งหมด (ดู ลก 24:27) โดยละภาคที่สามคือ “ข้อเขียนอื่นๆ” น่าสังเกตว่าในสมัยมัคคาบี ชาวยิวให้ความเคารพแก่หนังสือของบรรพบุรุษเป็น “หนังสือศักดิ์สิทธิ์” แล้ว (ดู 1 มคบ 12:9)

^c “นิมิตอย่างหนึ่ง” ธรรมประเพณีกรีกแยกแยะ “ความฝัน” จาก “นิมิต” เพราะ “นิมิต” มีความเป็นจริงมากกว่าความฝัน

^d โอนีอัสยังมีบทบาทเป็นผู้วอนขอเพื่อประชากรชาวยิว ดังที่เคยทำขณะที่ยังมีชีวิตอยู่ (3:10ฯ; 4:5)

^e “เยเรมีย์” ได้รับทรมานมากมายจากชาวยิว (ดู ยรม 11:19, 21; 18:18ฯ; 20:1-2; บทที่ 26) จึงเหมาะสมจะเป็นผู้วอนขอพระเจ้าเพื่อประชากร บทบาททั้งของโอนีอัสและเยเรมีย์ดังกล่าวเป็นหลักฐานแรกถึงความเชื่อของชาวยิวว่าผู้ศักดิ์สิทธิ์ที่ล่วงลับไปแล้วยังอธิษฐานภาวนาสำหรับผู้ยังมีชีวิตอยู่ได้ ความเชื่อถือเรื่องนี้สัมพันธ์กับความเชื่อถึงการกลับคืนชีพของบรรดาผู้ตาย (ดู สดด 16:10; 49:16; ยรม 6-7)

^f “ไม่ว่าจะแพ้หรือชนะ” แปลโดยคาดคะเน

^g เทียบ 1 มคบ 7:39-50 ในที่นี้ไม่กล่าวถึงช้าง แต่บอกว่าการสู้รบเกิดขึ้นที่เมืองอาดาสา

^h “เป็นคนแรก” แปลตามตัวอักษรว่า “เป็นพระเอก”

ⁱ “ผลของการกระทำโง่เขลา” แปลตามตัวอักษรว่า “ค่าจ้างของความโง่เขลา”

^j “กำแพงป้อม” รายละเอียดนี้คลาดเคลื่อนจากความจริง เพราะในเวลานั้นป้อมปราการที่กรุงเยรูซาเล็มยังอยู่ในการปกครองของกองทหารซีเรีย และยังเป็นเช่นนั้นอยู่อีก 9 ปี (ดู 1 มคบ 13:51)

^k “ภาษาอาราเมอิก” แปลตามตัวอักษรว่า “ภาษาซีเรียค” ซึ่งเป็นคำที่ LXX ใช้เรียกภาษาอาราเมอิก (ดู 2 พกษ 18:26; อสร 4:7; ดนล 2:4)

^l “วันโมรเดคัย” ในภายหลังได้ชื่อว่า “วันฉลองปูริม” (ดู อสธ 9) ดูเหมือนว่าในสมัยของผู้เขียน 2 มคบ ราวปี 124 ก่อน ค.ศ. วันฉลองทั้งสองนี้ยังแยกกันอยู่ เอกสารจากคริสตศตวรรษที่ 1 ซึ่งพบได้ที่กุมราน กำหนดว่าวันของนิคาโนร์เป็นวันฉลอง ห้ามจำศีลอดอาหาร

^m ผู้เขียนสนใจเพียงกรุงเยรูซาเล็มส่วนที่เป็นที่ตั้งของพระวิหาร (คือภูเขาศิโยน) เท่านั้น เพราะส่วนที่เป็นป้อมปราการยังคงอยู่ในปกครองของกองทหารซีเรีย (ดู เชิงอรรถ j)