IV. กิจการสุดท้าย และมรณกรรมของโมเสสa
การแต่งตั้งโยชูวาเป็นผู้นำ
31 1bโมเสสกล่าวถ้อยคำต่อไปนี้แก่ชาวอิสราเอลทุกคนว่า
2“บัดนี้ ข้าพเจ้าอายุหนึ่งร้อยยี่สิบปีแล้ว ไม่อาจเป็นผู้นำท่านได้อีกต่อไปc นอกจากนี้ พระยาห์เวห์ยังตรัสกับข้าพเจ้าว่า “ท่านจะไม่ได้ข้ามแม่น้ำจอร์แดนนี้” 3พระยาห์เวห์พระเจ้าของท่านจะทรงนำหน้าท่านข้ามแม่น้ำนี้ จะทรงทำลายชนชาติต่างๆ ที่อยู่ต่อหน้าท่าน และท่านจะเข้าครอบครองแผ่นดินของเขา โยชูวาจะเป็นผู้นำท่านข้ามไปดังที่พระยาห์เวห์ตรัสไว้ 4พระยาห์เวห์จะทรงกระทำกับชนชาติเหล่านี้ ดังที่ได้เคยทรงกระทำกับสิโหนและโอกกษัตริย์ของชาวอาโมไรต์ ที่พระองค์ทรงทำลายพร้อมกับแผ่นดินของเขา 5พระยาห์เวห์จะทรงมอบชนชาติเหล่านี้ไว้ใต้อำนาจของท่าน ท่านจะต้องจัดการกับเขาตามคำสั่งทุกข้อที่ข้าพเจ้าสั่งท่านไว้ 6จงเข้มแข็งและกล้าหาญเถิด อย่ากลัวเลย อย่าครั่นคร้ามเขาเลย เพราะพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่านจะเสด็จไปกับท่าน พระองค์จะไม่ทรงทำให้ท่านผิดหวังหรือทอดทิ้งท่าน”
7แล้วโมเสสเรียกโยชูวามากล่าวกับเขาต่อหน้าชาวอิสราเอลทุกคนว่า “จงเข้มแข็งและกล้าหาญเถิด ท่านจะเป็นผู้นำประชากรนี้เข้าไปในแผ่นดินที่พระยาห์เวห์ทรงสาบานไว้กับบรรดาบรรพบุรุษว่าจะประทานให้เขา ท่านจะต้องทำให้เขาได้ครอบครองแผ่นดิน 8พระยาห์เวห์จะเสด็จนำหน้าท่าน พระองค์จะสถิตกับท่าน จะไม่ทรงทำให้ท่านผิดหวังหรือทอดทิ้งท่าน อย่ากลัวและอย่าท้อแท้เลย”
การอ่านธรรมบัญญัติทุกเจ็ดปีd
9โมเสสเขียนธรรมบัญญัตินี้ไว้เป็นลายลักษณ์อักษร แล้วมอบให้แก่บรรดาผู้อาวุโสทั้งปวงของชาวอิสราเอลและมอบให้สมณะ บุตรหลานของเลวี ผู้ดูแลหีบพันธสัญญาของพระยาห์เวห์ 10โมเสสสั่งเขาว่า “ทุกเจ็ดปี เมื่อปียกหนี้เวียนมาถึง ในเทศกาลอยู่เพิง 11เมื่อชาวอิสราเอลทั้งปวงมาชุมนุมกันเฉพาะพระพักตร์พระยาห์เวห์พระเจ้าของท่านในสถานที่ที่ทรงเลือกไว้ ท่านจะต้องอ่านธรรมบัญญัตินี้ต่อหน้าชาวอิสราเอลทุกคน 12ท่านจะต้องเรียกประชากรมาชุมนุมกันทั้งชาย หญิง เด็กๆ และคนต่างด้าวที่อาศัยอยู่ในเมืองของท่าน เพื่อทุกคนจะได้ยินและเรียนรู้ที่จะยำเกรงพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่าน และปฏิบัติตามถ้อยคำของธรรมบัญญัตินี้ทุกประการ 13บรรดาบุตรที่ไม่เคยได้ยินบทบัญญัตินี้จะได้ฟัง และเรียนรู้ที่จะยำเกรงพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่าน ตราบเท่าที่ท่านมีชีวิตอยู่ในแผ่นดินที่ท่านจะข้ามแม่น้ำจอร์แดนไปครอบครอง”
พระบัญชาสุดท้ายแก่โมเสส
14พระยาห์เวห์ตรัสกับโมเสสว่า “ฟังซิ ท่านจะต้องตายในไม่ช้านี้ จงเรียกโยชูวามาเถิด จงพาเขามาที่กระโจมนัดพบe เราจะได้มอบคำสั่งให้เขา” โมเสสและโยชูวาจึงไปที่กระโจมนัดพบ 15พระยาห์เวห์ทรงสำแดงพระองค์ที่กระโจมในเสาเมฆซึ่งลอยอยู่ที่ประตูกระโจม
16พระยาห์เวห์ตรัสกับโมเสสว่า “ท่านจะต้องตายไปอยู่กับบรรดาบรรพบุรุษในไม่ช้า ประชากรนี้จะขายตัวเหมือนหญิงแพศยา นมัสการเทพเจ้าของชนต่างชาติที่อยู่ในแผ่นดินที่เขากำลังจะเข้าไปอาศัยอยู่ด้วย เขาจะละทิ้งเรา และละเมิดพันธสัญญาที่เราได้ทำไว้กับเขา 17วันนั้น เราจะโกรธเขามาก เราจะทิ้งเขาไป จะไม่ให้เขาเห็นหน้าเราอีก และเขาจะถูกทำลาย ภัยพิบัติและความทุกข์ยากมากมายจะเกิดขึ้นกับเขา แล้วในวันนั้น เขาจะเข้าใจว่า ภัยพิบัติเหล่านี้เกิดขึ้นเพราะเรา ซึ่งเป็นพระเจ้าของเขา ไม่อยู่กับเขาอีกต่อไป” 18ในวันนั้น เราจะไม่ให้เขาเห็นหน้าเราอีก เพราะเขาทำชั่วร้าย หันไปนมัสการเทพเจ้าอื่น
บทเพลงเตือนใจ
19บัดนี้ จงเขียนเพลงบทนี้ไว้สอนชาวอิสราเอลทุกคนให้จดจำขึ้นใจ เพราะเพลงบทนี้จะเป็นพยานกล่าวโทษชาวอิสราเอลแทนเรา 20เมื่อเราจะนำเขาเข้าสู่แผ่นดินที่มีน้ำนมและน้ำผึ้งไหลอย่างอุดมสมบูรณ์ ดังที่เราได้สาบานไว้กับบรรพบุรุษของเขา เขาจะมีอาหารกินอิ่มและอยู่อย่างมีความสุข แต่แล้วเขาจะหันไปรับใช้เทพเจ้าอื่น เขาจะละทิ้งเราและละเมิดพันธสัญญาของเรา 21เมื่อภัยพิบัติและความทุกข์ยากมากมายจะเกิดขึ้นกับเขาแล้ว เพลงบทนี้จะเป็นพยานกล่าวโทษเขาแทนเรา เพราะลูกหลานของเขาจะไม่ลืมขับร้องเพลงบทนี้ ขณะนี้ ก่อนที่เราจะนำเขาไปยังแผ่นดินที่เราสาบานไว้ว่าจะมอบให้เขา เราก็รู้แล้วว่าเขาคิดจะทำอะไร 22วันนั้น โมเสสจึงเขียนเพลงบทนี้สอนชาวอิสราเอล
23พระยาห์เวห์ทรงบัญชาแก่โยชูวาบุตรของนูนว่า “จงเข้มแข็งและกล้าหาญเถิด ท่านจะเป็นผู้นำชาวอิสราเอลไปยังแผ่นดินที่เราสาบานไว้กับเขา เราจะสถิตกับท่าน”
โมเสสสั่งให้วางหนังสือธรรมบัญญัติไว้ข้างหีบพันธสัญญาf
24เมื่อโมเสสเขียนถ้อยคำของธรรมบัญญัตินี้ทุกประการลงในหนังสือจบแล้ว 25เขาสั่งชนเลวีผู้ดูแลหีบพันธสัญญาของพระยาห์เวห์ว่า 26“จงนำหนังสือธรรมบัญญัติเล่มนี้ไปวางไว้ข้างหีบพันธสัญญาของพระยาห์เวห์พระเจ้าของท่าน วางไว้ที่นั่น เพื่อเป็นพยานกล่าวโทษท่าน 27ข้าพเจ้ารู้ว่าท่านเป็นคนดื้อดึง ชอบกบฏ ถ้าท่านเป็นกบฏต่อพระยาห์เวห์ ขณะที่ข้าพเจ้ายังมีชีวิตอยู่ในหมู่ท่าน ท่านจะยิ่งเป็นกบฏมากกว่านั้นอีก หลังจากที่ข้าพเจ้าตายไปแล้ว”
โมเสสสอนบทเพลงเตือนใจแก่ชาวอิสราเอล
28จงเรียกบรรดาผู้อาวุโสของเผ่าต่างๆ และเจ้าหน้าที่มาชุมนุมกันต่อหน้าข้าพเจ้า เพื่อข้าพเจ้าจะได้กล่าวถ้อยคำเหล่านี้ให้เขาฟัง ข้าพเจ้าจะขอให้ฟ้าดินมาเป็นพยานกล่าวโทษเขา 29ข้าพเจ้ารู้ว่า หลังจากข้าพเจ้าสิ้นชีวิตไปแล้ว ท่านจะต้องทำชั่วอย่างแน่นอน เปลี่ยนวิถีชีวิตไปจากคำสั่งสอนของข้าพเจ้า แล้วในที่สุด ท่านจะต้องประสบภัยพิบัติ เพราะท่านได้ทำสิ่งชั่วร้ายเฉพาะพระพักตร์พระยาห์เวห์ ทำให้พระองค์ทรงพระพิโรธเพราะความประพฤติของท่าน
30แล้วโมเสสจึงกล่าวถ้อยคำเพลงบทนี้ให้ชุมชนชาวอิสราเอลทุกคนฟังจนจบ
31 a บทที่ 31-34 เป็นบทสรุปทั่วไปของหนังสือปัญจบรรพ มีองค์ประกอบจากหลายแหล่ง หลายสมัย ซึ่งผู้เขียนเรียบเรียง ฉธบ ฉบับสุดท้าย นำมาใช้เป็นบทสรุป
b บทนี้มีเนื้อหาค่อนข้างสลับซับซ้อน (1) ข้อ 1-8 มีลีลาการเขียนเฉพาะแบบเฉลยธรรมบัญญัติ คล้ายกับ 3:23-29 (2) ข้อ 9-13, 24-27 (ข้อความซ้ำ) น่าจะเป็นส่วนหนึ่งจากเฉลยธรรมบัญญัติฉบับแรก ในข้อความนี้ ธรรมบัญญัติ (คือ ประมวลกฎหมายเฉลยบัญญัติ) จะเป็นพยานกล่าวโทษชาวอิสราเอล (ข้อ 26) ถ้าเขาเป็นกบฏต่อพระยาห์เวห์ ข้อความนี้จะมีต่อใน 32:45-47 (3) ข้อ 14-15, 23 กล่าวถึงพระยาห์เวห์ทรงแต่งตั้งโยชูวาเป็นผู้นำประชากรแทนโมเสส (ดู ข้อ 7) ข้อความนี้คงจะมาจากตำนานเอโลฮิสต์ (4) ข้อ 16-22 มาจากตำนานเฉลยธรรมบัญญัติ จะมีต่อในข้อ 28-30 ซึ่งเป็นอารัมภบทของบทเพลงของโมเสสในบทที่ 32 ซึ่งมีลักษณะเป็น “พยานกล่าวโทษอิสราเอล” (ข้อ 21) การเน้นย้ำถึง “พยาน” สำหรับพันธสัญญา ซึ่งได้แก่ธรรมบัญญัติ บทเพลง สวรรค์และแผ่นดิน (ข้อ 28) เช่นนี้คล้ายกับการเรียกพยานในการทำสนธิสัญญาสมัยโบราณ
c แปลตามตัวอักษรว่า “ออกไปและกลับเข้ามา”
d ในตะวันออกกลางสมัยโบราณ มักจะมีการกำหนดว่าจะต้องอ่านสนธิสัญญาที่ทำไว้ต่อหน้าสาธารณะ ฉธบ กำหนดให้อ่านพันธสัญญาที่พระยาห์เวห์ทรงกระทำกับชาวอิสราเอลนี้ในเทศกาลอยู่เพิงทุกเจ็ดปี แต่ธรรมประเพณีภายหลัง จะรวมการระลึกถึงพันธสัญญากับวันฉลองสัปดาห์ดังที่กล่าวไว้อย่างชัดเจนในหนังสือ Book of Jubilees และในเอกสารคุมราน และอาจพูดถึงเป็นนัยๆ ใน 2 พศด 15:10
e ข้อ 14, 15 นี้ที่พูดถึงกระโจมนัดพบและการสำแดงองค์ของพระเจ้า รวมทั้งข้อ 23 เป็นข้อความที่มาจากตำนานโบราณอื่น ซึ่งพูดถึงเพียงครั้งเดียวเท่านั้น ใน ฉธบ
f ธรรมบัญญัติที่โมเสสเป็นผู้รับพระบัญชาจากพระยาห์เวห์มาประกาศนี้ (4:14 เชิงอรรถ d) ต้องนำไปวางไว้ข้างหีบพันธสัญญา ซึ่งบรรจุบทบัญญัติสิบประการที่พระเจ้าตรัสโดยตรง
